સ્ટોક બ્રોકરથી કરી શરૂઆત, આજે 14 રાજ્યોમાં ફેલાવ્યો રિટેલ બિઝનેસ, દામાણીના દમખમ પર ડી-માર્ટ અડીખમ
રાધાકિશન દામાણી આજના સમયમાં કોઈ ઓળખ પર આધારિત નથી. રાધાકિશન દામાણી, ભારતના અગ્રણી ઉદ્યોગપતિઓ અને રોકાણકારોમાંના એક, ફોર્બ્સની સૌથી અમીર ભારતીયોની 2023ની યાદીમાં 8મા ક્રમે છે. તેમની સફળતાની વાર્તા દલાલ સ્ટ્રીટ દ્વારા ઉદ્યોગસાહસિકતાની દુનિયામાં પ્રવેશે છે. 1980-90ના દાયકામાં ભારતીય શેરબજારમાં રોકાણકાર તરીકે ઓળખ બનાવનાર દામાણીએ વર્ષ 2002માં રિટેલ સ્ટોર ડી-માર્ટની શરૂઆત કરી હતી. છેલ્લા નાણાકીય વર્ષ 2022-23માં, રાધાકિશન દામાણીએ Dmart દ્વારા 1492 રૂપિયાનો ચોખ્ખો નફો મેળવ્યો છે.
સ્ટોક બ્રોકરથી શરૂઆત કરી
Dmartનું માર્કેટ કેપ આજની તારીખે રૂ. 2,26,640 કરોડ છે. પરંતુ આ ધંધામાં જોડાતા પહેલા દામાણી સ્ટોક બ્રોકર હતા. રાધાકિશન દામાણીએ પોતાની કરિયરની શરૂઆત સ્ટોક બ્રોકર તરીકે કરી હતી, પરંતુ ટૂંક સમયમાં જ તેમને સમજાયું કે જો તેમને માર્કેટમાંથી પૈસા કમાવવા હોય તો તેમને આ બિઝનેસમાં આવવું પડશે. આ પછી તરત જ તેણે ભારતીય શેરબજારમાં સ્ટોક ટ્રેડિંગ શરૂ કર્યું. તેણે તેની સ્ટોક ટ્રેડિંગ પ્રેક્ટિસમાંથી જબરદસ્ત નફો કર્યો. તે બજારના વિવિધ ઉતાર-ચઢાવનો ઉપયોગ કરીને નફો કરવામાં માનતો હતો.
રિટેલ ઉદ્યોગમાં પ્રવેશ
દલાલ સ્ટ્રીટમાં મિશ્ર સફળતાનો અનુભવ કર્યા બાદ વર્ષ 2001માં તેઓ શેરબજારથી દૂર ગયા અને છૂટક ઉદ્યોગમાં પ્રવેશ્યા. તેણે ડીમાર્ટ સુપરમાર્કેટ અને હાઇપરમાર્કેટ ચેઇન શરૂ કરી. DMart એ વન-સ્ટોપ સુપરમાર્કેટ અને હાઇપરમાર્કેટ ચેઇન છે, જે સૌપ્રથમ પવઇ, મુંબઈમાં શરૂ થઈ હતી. આજે તે દેશની સૌથી મોટી કંપનીઓમાંની એક છે. ડીમાર્ટના દેશભરમાં 300 થી વધુ સ્ટોર્સ છે.
Dmart ની વિશેષતા
ડીમાર્ટની ખાસ વાત એ છે કે તેના સ્ટોર્સ પર આખા વર્ષ દરમિયાન ઓફર્સ હોય છે. પરંતુ તેમ છતાં કંપની મજબૂત નફો કમાય છે. આની પાછળ રાધાકિશન દામાણીનો એક વિચાર કામ કરે છે. કંપનીએ ક્યારેય ભાડા પર Dmart સ્ટોર ખોલ્યા નથી. આ સિવાય તેના સ્ટોર્સ પર ખૂબ જ મર્યાદિત બ્રાન્ડની પ્રોડક્ટ્સ ઉપલબ્ધ છે. આની પાછળ, કંપનીનું માનવું છે કે ગ્રાહકો ઓછી બ્રાન્ડ્સથી મૂંઝવણમાં ન આવે. નાણાકીય વર્ષ 2022-23માં ડીમાર્ટનું વેચાણ 30,976 હજાર કરોડ રૂપિયા હતું.
સૌથી મહત્વની વાત એ છે કે ડીમાર્ટ હવે ડેટ ફ્રી કંપની બની ગઈ છે. આ પાછળ રાધાકિશન દામાણીની રણનીતિએ મહત્વનો ભાગ ભજવ્યો છે. કંપનીએ 2015 અને 2019 ની વચ્ચે લોન નાબૂદ કરવાની યોજના બનાવી અને વર્ષ 2021 માં તેને સફળતા મળી ગઇ. નાણાકીય વર્ષ 2021માં કંપની પરનું દેવું ઘટીને શૂન્ય થઈ ગયું છે.
ચળકાટથી દૂર રહે છે દામાણી
હંમેશા સફેદ કપડાં પહેરવા, ચમક-દમકથી દૂર રહેવું એ અબજોપતિ રોકાણકાર રાધાકિશન દામાણીનું સૌથી મોટું લક્ષણ છે. દામાણી મોટા નિર્ણયો અને જોખમો લેવામાં નિપુણતા ધરાવે છે. છેલ્લા બે દાયકાની સફર કહે છે કે દામાણીએ જોખમ ઉઠાવ્યું અને તેમની કિસ્મત બદલાતી રહી. માર્ચ 2017માં એવન્યુ સુપરમાર્કેટના IPO પછી, દામાણી ભારતના રિટેલ કિંગ તરીકે જાણીતા થયા. રાધાકિશન દામાણીની કંપની એવેન્યુ સુપરમાર્કેટ 21 માર્ચ, 2017ના રોજ શેરબજારમાં લિસ્ટેડ થઈ હતી, ત્યારબાદ તેમની સંપત્તિ ઘણા શ્રીમંત પરિવારો કરતા વધી ગઈ હતી. ડીમાર્ટનો શેર રૂ. 604.40 પર લિસ્ટ થયો હતો, જ્યારે ઇશ્યૂની કિંમત રૂ. 299 રાખવામાં આવી હતી.
ફૂડ અને ગ્રોસરી રિટેલર ડી-માર્ટ ભારતની સૌથી વધુ નફાકારક કંપનીઓમાંની એક છે. રાધાકિશન દામાણી અને તેમના પરિવાર પાસે એવન્યુ સુપરમાર્ટ્સમાં 80 ટકા શેર છે. 67 વર્ષના રાધાકિશન દામાણીએ વર્ષ 2002માં રિટેલ બિઝનેસમાં પ્રવેશ કર્યો અને મુંબઈમાં પહેલો સ્ટોર ખોલ્યો. રાધાકિશન દામાણી નાનપણથી જ એકાઉન્ટિંગના અભ્યાસમાં રસ ધરાવતા હતા. તેથી જ તેણે કોમર્સમાં સ્નાતકની ડિગ્રી મેળવવા માટે બોમ્બે યુનિવર્સિટીમાં પ્રવેશ મેળવ્યો. તેમને ત્રણ દીકરીઓ છે. રાકેશ ઝુનઝુનવાલા કે જેમને ભારતના વોરન બફેટ કહેવામાં આવે છે તે પણ દામાણીને શેરબજારમાં પોતાના ગુરુ માનતા હતા.
એક એપાર્ટમેન્ટથી જ શરૂ થઇ જિંદગીની સફર
1954માં રાજસ્થાનના બિકાનેરમાં મારવાડી પરિવારમાં જન્મેલા રાધાકિશન દામાણીએ શેરબજારમાં વેપાર કરવાનું શરૂ કર્યું જ્યારે તેઓ મુંબઈમાં એક રૂમના એપાર્ટમેન્ટમાં તેમના આખા પરિવાર સાથે રહેતા હતા. શેરબજારમાં રોકાણકાર તરીકે કારકિર્દી બનાવવા માટે તેણે કોલેજ છોડી દીધી અને બાદમાં દેશના સૌથી મોટા રોકાણકાર તરીકે પ્રખ્યાત થયા. દિગ્ગજ સ્વર્ગસ્થ રોકાણકાર રાકેશ ઝુનઝુનવાલા રાધાકિશન દામાણીને તેમના માર્ગદર્શક માનતા હતા.
મુંબઇનું સૌથી મોંઘું ઘર ખરીદ્યું
રાધાકિશન દામાણી તેમની ઇન્વેસ્ટમેન્ટ ફર્મ, બ્રાઇટ સ્ટાર ઇન્વેસ્ટમેન્ટ્સ દ્વારા પોર્ટફોલિયો મેનેજમેન્ટ પણ કરે છે. બ્લૂમબર્ગ બિલિયોનેર ઇન્ડેક્સ અનુસાર, રાધાકિશન દામાણીની કુલ સંપત્તિ $16.7 બિલિયન છે. હાલમાં જ તેણે દક્ષિણ મુંબઈના મલબાર હિલ્સ વિસ્તારમાં 1,001 કરોડ રૂપિયાનો બંગલો ખરીદ્યો છે. આ દેશના સૌથી મોંઘા બંગલામાંથી એક છે.
