આજે આપણે એ જ જાણવાનો પ્રયત્ન કરીશું. છેલ્લા 13 વર્ષમાં કેટલા લોકોએ ભારતની નાગરિકતા ક્યારે છોડી? આ લોકોએ કયા દેશોની નાગરિકતા લીધી છે? આ લોકો ભારત કેમ છોડી રહ્યા છે? ચાલો સમજીએ…
છેલ્લા 13 વર્ષમાં (2011 થી 2023 સુધી) 17.50 લાખ લોકોએ ભારતની નાગરિકતાનો ત્યાગ કર્યો છે. આ લોકો વિદેશમાં સ્થાયી થયા છે. આ અંગે હેનલી પ્રાઈવેટ વેલ્થ માઈગ્રેશન રિપોર્ટ 2023 પણ આવી ગયો છે. તેમાં પણ ભારત છોડી ગયેલા નાગરિકોની સંપૂર્ણ વિગતો આપવામાં આવી છે. એટલું જ નહીં, એ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે શા માટે લોકો ભારતની નાગરિકતા છોડીને વિદેશમાં સ્થાયી થઈ રહ્યા છે?
13 વર્ષમાં કેટલા લોકોએ ભારતીય નાગરિકતા છોડી દીધી?
| વર્ષ | કેટલા ભારતીયોએ નાગરિકતા છોડી દીધી? |
| 2011 | 1,22,819 |
| 2012 | 1,20,923 |
| 2013 | 1,31,405 |
| 2014 | 1,29,328 |
| 2015 | 1,31,489 |
| 2016 | 1,41,603 |
| 2017 | 1,33,049 |
| 2018 | 1,34,561 |
| 2019 | 1,44,017 |
| 2020 | 85,256 |
| 2021 | 1,63,370 |
| 2022 | 2,25,620 |
| 2023 | 87,026 |
| કુલ | 17,50,466 |
પાકિસ્તાન, બાંગ્લાદેશની નાગરિકતા લેતા લોકો
કેન્દ્રીય વિદેશ મંત્રાલયે 135 દેશોની યાદી બહાર પાડી છે જ્યાં 17.50 લાખથી વધુ લોકો ગયા છે. આશ્ચર્યની વાત એ છે કે ભારતની નાગરિકતા છોડીને ઘણા લોકોએ પાકિસ્તાન, બાંગ્લાદેશ, મ્યાનમાર, શ્રીલંકા, નેપાળ અને ચીનની પણ નાગરિકતા લીધી છે. મોટાભાગના લોકો ભારત છોડીને અમેરિકામાં સ્થાયી થયા છે. તેમની સંખ્યા લગભગ સાત લાખ હોવાનું કહેવાય છે. આ ઉપરાંત બ્રિટન, રશિયા, જાપાન, ઈઝરાયેલ, ઈટાલી, ફ્રાન્સ, યુએઈ, યુક્રેન, ન્યુઝીલેન્ડ, કેનેડા, જર્મની જેવા દેશોમાં પણ મોટી સંખ્યામાં લોકો પહોંચી ગયા છે. કેટલાક લોકોએ યુગાન્ડા, પાપુઆ ન્યુ ગિની, મોરોક્કો, નાઈજીરિયા, નોર્વે, ઝામ્બિયા, ચિલી જેવા દેશોની નાગરિકતા પણ લીધી છે.
મોટાભાગના લોકો કોરોના પછી વિદેશમાં સ્થાયી થયા
ચોમાસા સત્ર દરમિયાન સાંસદ કીર્તિ ચિદમ્બરમના પ્રશ્નનો જવાબ આપતા કેન્દ્રીય વિદેશ મંત્રાલયે કહ્યું છે કે કોરોના બાદ 2022માં સૌથી વધુ 2.25 લાખ લોકોએ ભારતની નાગરિકતા છોડી દીધી છે. કોરોના દરમિયાન એટલે કે 2020માં સૌથી ઓછા 85 હજાર અને 2021માં 1.63 લાખ લોકો વિદેશમાં સ્થાયી થયા હતા.
લોકો ભારત કેમ છોડી રહ્યા છે?
આ સમજવા માટે અમે વિદેશ બાબતોના નિષ્ણાત ડૉ. આદિત્ય પટેલ સાથે વાત કરી. તેમણે કહ્યું, ‘જો આપણે આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો સ્પષ્ટ થાય છે કે ભારત છોડીને જતા મોટાભાગના લોકો નોકરી કરે છે. તેમાં અમીરોની સંખ્યા ઓછી છે. નાગરિકતા છોડનાર કરોડપતિ ભારતીયોની સંખ્યા માત્ર 2.5 ટકા છે, જ્યારે બાકીના 97.5 ટકા નોકરી કરે છે.
ડૉ. આદિત્યના જણાવ્યા અનુસાર, ભારતીય નાગરિકતા છોડી દેનારા 90 થી 95 ટકા લોકો સારી કારકિર્દીના વિકલ્પો માટે વિદેશમાં સ્થાયી થાય છે. ઘણા લોકો નાના દેશો પસંદ કરે છે જેથી તેઓ ત્યાં જઈને વેપાર કરી શકે. આ દેશોમાં ટેક્સ સ્લેબ પણ ઓછો છે. આનાથી તેમને તેમનો બિઝનેસ વધારવાની સારી તક મળે છે. આ સિવાય પાકિસ્તાન, બાંગ્લાદેશ, શ્રીલંકા જેવા દેશોમાં જતા મોટાભાગના લોકો પોતાના અંગત કારણોસર જાય છે.
તેમણે કહ્યું, ભારત બેવડી નાગરિકતા આપતું નથી, તેથી જે લોકો બીજા દેશમાં સ્થાયી થવા માંગે છે તેઓએ તેમની નાગરિકતા છોડી દેવી પડશે. આ જ કારણ છે કે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં વિદેશ જવાની સંખ્યામાં વધારો થયો છે. 2010 સુધીમાં, નાગરિકતાનો ત્યાગ વાર્ષિક સાત ટકાના દરે વધી રહ્યો હતો. હવે આ દર વધીને 29% થઈ ગયો છે.
ભારતીય લોકોને રોકવા માટે સરકાર શું કરી રહી છે?
સંસદમાં કેન્દ્રીય વિદેશ મંત્રી એસ. જયશંકરે આ સવાલનો જવાબ આપ્યો છે. તેમણે કહ્યું, ‘મોટાભાગના લોકો કામ માટે વિદેશ જાય છે અને વ્યક્તિગત સુવિધાઓના કારણે ત્યાં રહેવાનું શરૂ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં, સરકાર ભારતીયોના સ્થળાંતરને રોકવા માટે ઘણા પગલાં લઈ રહી છે. મેક ઈન ઈન્ડિયા દ્વારા, ભારતમાં જ નાગરિકોને કારકિર્દીના વધુ સારા વિકલ્પ આપવાના પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે. તેની અસર પણ જોવા મળી રહી છે.
