ISROના Spadex મિશનની સફળતા ભારતીય સ્પેસ સ્ટેશન (BAS) ના નિર્માણ અને ચંદ્રયાન-4 મિશનની સફળતા નક્કી કરશે
ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO) એ સોમવારે રાત્રે 10:00 વાગ્યે શ્રીહરિકોટાથી PSLV રોકેટ દ્વારા તેનું સ્પેડેક્સ મિશન (સ્પેસ ડોકિંગ એક્સપેરિમેન્ટ) લોન્ચ કર્યું હતું. ISROએ તેને ભારતના સ્પેસ પ્રોગ્રામમાં ‘એક મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્નરૂપ’ ગણાવ્યું છે.
એવું માનવામાં આવે છે કે ISROના આ મિશનની સફળતા ભારતીય સ્પેસ સ્ટેશન (BAS) ના નિર્માણ અને ચંદ્રયાન-4 મિશનની સફળતા નક્કી કરશે. આ જ કારણ છે કે આ લોન્ચિંગ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવી રહ્યું છે.
ભારતની અવકાશ યાત્રામાં એક અન્ય સીમાચિહ્નરૂપ સિદ્ધિ
માહિતી આપતા, ISROએ કહ્યું કે SpaDeX ઉપગ્રહનું સફળ વિભાજન એ ભારતની અવકાશ યાત્રામાં એક અન્ય સીમાચિહ્નરૂપ સિદ્ધિ છે. ISROએ ટ્વિટર પર લખ્યું, ‘PSLV-C60 પર પ્રાથમિક SpaDeX અવકાશયાન A અને Bને સફળતાપૂર્વક અલગ કરવામાં આવ્યા છે.’ ઈસરોના વડા એસ. સોમનાથે જણાવ્યું હતું કે આવતીકાલથી ડોકીંગ શરૂ થશે અને 7 જાન્યુઆરી સુધીમાં અંતિમ ડોકીંગ પૂર્ણ થવાની ધારણા છે.
કેન્દ્રીય મંત્રી ડૉ. જિતેન્દ્ર સિંહે કહ્યું, ‘મને એવા સમયે અવકાશ વિભાગમાં જોડાવાનું સૌભાગ્ય મળ્યું છે જ્યારે ISROની ટીમ એક પછી એક વૈશ્વિક ચમત્કારથી વિશ્વને મંત્રમુગ્ધ કરી રહી છે. ભારત તેની સ્વદેશી રીતે વિકસિત ‘ભારતીય ડોકિંગ સિસ્ટમ’ દ્વારા સ્પેસ ડોકિંગ કરતા દેશોની પસંદગીની લીગમાં જોડાનાર ચોથો દેશ બન્યો છે.
સ્પેડેક્સ મિશન શું છે?
આ મિશનમાં બે ઉપગ્રહો છે. પ્રથમ ચેઝર અને બીજું લક્ષ્ય. ચેઝર સેટેલાઇટ લક્ષ્યને પકડી લેશે. તેની સાથે ડોકીંગ કરશે. આ સિવાય એક વધુ મહત્વની પરીક્ષા હોઈ શકે છે. ઉપગ્રહમાંથી એક રોબોટિક હાથ બહાર આવ્યો છે, જે હૂક દ્વારા એટલે કે ટિથર્ડ રીતે લક્ષ્યને પોતાની તરફ ખેંચશે. આ લક્ષ્ય અલગ ક્યુબસેટ હોઈ શકે છે.
આ પ્રયોગથી ભવિષ્યમાં ઈસરોને ભ્રમણકક્ષા છોડીને અલગ દિશામાં જઈ રહેલા ઉપગ્રહોને ફરી ભ્રમણકક્ષામાં લાવવાની ટેક્નોલોજી મળશે. આ ઉપરાંત ઓર્બિટમાં સર્વિસિંગ અને રિફ્યુઅલિંગનો વિકલ્પ પણ ખુલશે. સ્પેડેક્સ મિશનમાં બે અલગ-અલગ અવકાશયાન અવકાશમાં જોડાતા દર્શાવવામાં આવશે.
ભારત વિશ્વનો ચોથો દેશ બન્યો
ઈસરોએ જણાવ્યું હતું કે જ્યારે એક મિશનના ઉદ્દેશ્યોને સિદ્ધ કરવા માટે બહુવિધ રોકેટ પ્રક્ષેપણ જરૂરી હોય ત્યારે આ ટેકનોલોજી જરૂરી છે. જો આ મિશન સફળ થશે તો ભારત વિશ્વનો ચોથો દેશ બની જશે, જેણે આ ટેક્નોલોજી મેળવી છે. અત્યાર સુધી આ ટેક્નોલોજી માત્ર અમેરિકા, ચીન અને રશિયા પાસે છે.
ઓછી કિંમતનું મિશન
SpaDeX (સ્પેસ ડોકીંગ એક્સપેરીમેન્ટ) મિશન એ ISROનું ઓછા ખર્ચે ટેકનિકલ મિશન છે. તેનો ઉદ્દેશ પીએસએલવી રોકેટની મદદથી અવકાશમાં બે નાના વાહનોના ડોકીંગ અને અનડોકિંગની પ્રક્રિયાને પૂર્ણ કરવાનો છે. ISROના મતે, આ ટેક્નોલોજી ભારતના ભાવિ સ્પેસ મિશન જેમ કે ચંદ્ર પર માનવ મિશન, ચંદ્ર પરથી સેમ્પલ લાવવા અને ઈન્ડિયન સ્પેસ સ્ટેશન (BAS) ના નિર્માણ અને સંચાલન માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
ચંદ્રયાન-4 અને સ્પેસ સ્ટેશન માટે મહત્વપૂર્ણ
ચંદ્રયાન-4 માટે અવકાશમાં ડોકીંગ એ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ટેકનોલોજી છે. ડોકીંગ એટલે બે જુદા જુદા ભાગોને એકબીજા તરફ લાવીને જોડાવું. અવકાશમાં બે અલગ-અલગ વસ્તુઓને જોડવાની આ ટેક્નોલોજી ભારતને પોતાનું સ્પેસ સ્ટેશન બનાવવામાં મદદ કરશે. તે ચંદ્રયાન-4 પ્રોજેક્ટમાં પણ મદદ કરશે. સ્પાડેક્સ એટલે એક જ ઉપગ્રહના બે ભાગ જેને એક જ રોકેટમાં મૂકીને લોન્ચ કરવામાં આવ્યા છે. આ બંનેને અવકાશમાં અલગ-અલગ જગ્યાએ છોડવામાં આવશે.
