બ્રિટનના સૌથી ઓછા સમય સુધી રહેલા વડાપ્રધાન બન્યા લિઝ ટ્રસ, રાજીનામા પાછળ અનેક મોટા કારણોનો સમાવેશ જેને પગલે બ્રિટનમાં રાજકીય કટોકટી સર્જાઇ છે
લિઝ ટ્રુસે ગુરુવારે બ્રિટનના વડાપ્રધાન પદેથી રાજીનામું આપી દીધું હતું. રાજીનામું આપતાં તેમણે કહ્યું કે તે એવા સમયે દેશના વડાપ્રધાન બન્યા છે જ્યારે આખો દેશ આર્થિક સંકટનો સામનો કરી રહ્યો છે. જો કે, લિઝ ટ્રસ છેલ્લા કેટલાક દિવસોથી તેની પાર્ટીમાં વિરોધનો સામનો કરી રહી હતી. એવું માનવામાં આવે છે કે તેમને રાજીનામું આપવાની ફરજ પડી હતી. આ સાથે લિઝ ટ્રુસનું નામ આ યાદીમાં સામેલ થઈ ગયું છે, જેઓ બ્રિટનમાં સૌથી ટૂંકા વડાપ્રધાન હતા. ચાલો એ સમજવાનો પ્રયત્ન કરીએ કે લિઝ ટ્રસને શા માટે રાજીનામું આપવું પડ્યું?
મીની બજેટ
23 સપ્ટેમ્બરના રોજ ટ્રસના ચાન્સેલર અને લાંબા સમયના મિત્ર ક્વાસી ક્વાર્ટેંગે એક મિનિ-બજેટ રજૂ કર્યું હતું જે કરની આવકમાં ઘટાડો કરતી વખતે આવશ્યકપણે ખર્ચમાં વધારો કરે છે. આ પછી લિઝ ટ્રસને પાર્ટીની અંદર ખૂબ વિરોધનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. એવું માનવામાં આવતું હતું કે તેમની આર્થિક નીતિ દેશને વધુ નુકસાન પહોંચાડશે. લિઝ ટ્રસના આ નિર્ણયની આગાહી ઋષિ સુનકે પણ કરી હતી. તેમણે કહ્યું કે એવા સમયે જ્યારે બ્રિટન ઐતિહાસિક રીતે ઊંચી ફુગાવાનો સામનો કરી રહ્યું છે, તે સૌથી ખરાબ બાબત હતી જે બની ગઇ છે.
બજાર પ્રતિક્રિયા
મીની બજેટની રજૂઆતથી બજારમાં બેઠેલા લોકો આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા હતા. એવા સમયે જ્યારે યુકે સરકાર દેવું ચૂકવવામાં સક્ષમ નથી, તે આવો નિર્ણય કેવી રીતે લઈ શકે. બજારમાં ગભરાટ એટલો વધી ગયો કે રોકાણકારોએ યુકેની તમામ સંભવિત મિલકતો વેચવાનું શરૂ કરી દીધું. પરિસ્થિતિ એવી બની કે પાઉન્ડ સ્ટર્લિંગ યુએસ ડોલર સામે ઐતિહાસિક રીતે નીચા સ્તરે આવી ગયું. આવી સ્થિતિમાં આયાત વધુ મોંઘી બની છે. એ જ રીતે, યુકે સરકારને નાણાં ધીરવામાં અનિચ્છા ધરાવતા રોકાણકારોએ ગિલ્ટ (સરકારી બોન્ડ) વેચવાનું શરૂ કર્યું. જેમ જેમ ગિલ્ટના ભાવ ઘટતા ગયા તેમ તેમ તેમનું વળતર (અથવા ઉછીના લીધેલા નાણાં માટે બજારો વસૂલતો અસરકારક વ્યાજ દર) આકાશને આંબી ગયો. બેંક ઓફ ઈંગ્લેન્ડને નાણાકીય પતન અટકાવવા માટે કોઈ જ સમયમાં પગલાં લેવા પડ્યા.
પેન્શન ફંડ અને ગીરો દરોમાં કટોકટી
મિની-બજેટનું સીધું પરિણામ અને ગિલ્ટના ભાવમાં ઘટાડો એ બ્રિટનમાં પેન્શન ફંડની કટોકટી હતી. ઘણા પેન્શન ફંડ મેનેજરોએ વ્યાજ દરોમાં તીવ્ર વધારા સામે હેજિંગ કર્યું હતું, પરંતુ ગિલ્ટ યીલ્ડમાં અચાનક ઉછાળો એનો અર્થ એ થયો કે તેઓ શરતની ખોટી બાજુએ હતા; સૌથી ખરાબ, તેની મિલકત ગિલ્ટ મૂલ્ય ગુમાવી રહી હતી. આનાથી પેન્શન ફંડની સદ્ધરતા પર ભારે ગભરાટ અને વાસ્તવિક શંકાઓ ઊભી થઈ. બજારના વ્યાજ દરોમાં તીવ્ર વૃદ્ધિનો અર્થ એ પણ હતો કે હોમ લોન ધરાવતા લોકોએ કાં તો પુનર્ધિરાણ કરવું પડ્યું હતું અથવા તેમના ઘરો ગુમાવવાનું જોખમ હતું. યુકેમાં લાખો લોકો આજીવિકા માટે સંઘર્ષ કરી રહ્યા છે અને તેઓ ચિંતિત છે કે ઉર્જાના ઊંચા ભાવને પગલે આગામી શિયાળામાં કેવી રીતે ગરમ રહેવું તે અંગે ભાવિ માલિકોને નવી લોન ખૂબ જ મોંઘી બની ગઈ છે.
યુ-ટર્ન પર યુ-ટર્ન
મિની બજેટે બજાર અને બ્રિટનના નાગરિકોમાં આર્થિક ભયનો માહોલ સર્જ્યો હતો. આ જ કારણ હતું કે વડાપ્રધાન લિઝ ટ્રુસે યુ-ટર્નની જાહેરાત કરી હતી. એક પછી એક યુ-ટર્ન લઈને, તેમણે જનતા અને તેમની પાર્ટીનો વધુ વિશ્વાસ ગુમાવ્યો. સૌથી મોટો આંચકો ત્યારે લાગ્યો જ્યારે તેણે પોતાના જ ચાન્સેલરને કાઢી મૂક્યા. જોકે, બજારોમાં તેને હકારાત્મક રીતે જોવામાં આવ્યું હતું. આ સાથે બીજો પ્રશ્ન ઉભો થયો. પ્રશ્ન એ હતો કે જ્યારે ચાન્સેલરને બરતરફ કરવામાં આવ્યા હતા ત્યારે લિઝ ટ્રસ શા માટે ચાલુ રાખવા માટે લાયક હતા? આ પ્રશ્નનો કોઈ સાચો જવાબ નહોતો.
નવા ચાન્સેલર
ક્વાસી ક્વાર્ટેંગને હટાવ્યા બાદ નવા ચાન્સેલર તરીકે જેરેમી હંટની નિમણૂક કરવામાં આવી હતી. નેતૃત્વ માટેની લડાઈમાં, હન્ટે સુનકનો સાથ આપ્યો હતો. જલદી તેમણે પદ સંભાળ્યું, તેમણે ટ્રસ એજન્ડામાંથી જે બાકી હતું તે બધું તોડી નાખ્યું છે. તે ટૂંક સમયમાં સ્પષ્ટ થઈ ગયું કે વડા પ્રધાન પદ પર લિઝ ટ્રસ છે, પરંતુ હન્ટ હાલ સત્તામાં છે.
