દેશમાં પહેલીવાર નોન આર્મી ચીફ અને રિટાયર્ડ ઓફિસરને CDS એટલે કે ચીફ ઓફ ડિફેન્સ સ્ટાફ બનાવવામાં આવ્યા, 08 ડિસેમ્બર, 2021ના રોજ જનરલ રાવતના અવસાન બાદ લાંબા સમય સુધી CDSનું પદ ખાલી રહ્યું હતું
દેશમાં પહેલીવાર નોન આર્મી ચીફ અને રિટાયર્ડ ઓફિસરને CDS એટલે કે ચીફ ઓફ ડિફેન્સ સ્ટાફ બનાવવામાં આવ્યા છે. જો કે આ પહેલા પણ સમયાંતરે સેનાના સંગઠન અને વહીવટી માળખામાં અનેક ફેરફારો થયા છે.
ભારત સરકારે 2019 માં ચીફ ઓફ ડિફેન્સ સ્ટાફ (CDS) ની પોસ્ટ બનાવી હતી. જાન્યુઆરી 2020 માં, તત્કાલીન જનરલ બિપિન રાવતે દેશના પ્રથમ ચીફ ઓફ ડિફેન્સ સ્ટાફ તરીકેનો કાર્યભાર સંભાળ્યો હતો. 08 ડિસેમ્બર, 2021ના રોજ જનરલ રાવતના અવસાન બાદ લાંબા સમય સુધી CDSનું પદ ખાલી રહ્યું હતું. આ પછી, 28 સપ્ટેમ્બર, 2022 ના રોજ, નિવૃત્ત લેફ્ટનન્ટ જનરલ અનિલ ચૌહાણને નવા CDS એટલે કે દેશના ચીફ ઑફ ડિફેન્સ સ્ટાફ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા. સેનામાં ભરતી અને સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષાઓની તૈયારી કરતા યુવાનોએ આ અંગે જાગૃત રહેવું ખૂબ જ જરૂરી છે, આવી માહિતી આ સમાચારમાં આપવામાં આવી છે.
સીડીએસની નિમણૂક કોણ અને કેવી રીતે કરે છે?
સીડીએસની નિમણૂક માટેના મૂળભૂત માપદંડો ખૂબ જ સરળ છે. ભારતીય સેના, ભારતીય વાયુસેના (IAF) અને ભારતીય નૌકાદળના કોઈપણ કમાન્ડિંગ ઓફિસર, એટલે કે સેનાના વડા સહિત ટોચના સેવા આપતા અધિકારીઓ અને કમાન્ડર-ઇન-ચીફના હોદ્દા ધરાવતા અધિકારીઓ સાથેના નિવૃત્ત ચીફ્સ ઑફ ડિફેન્સ સ્ટાફ હશે. ચીફ ઓફ ડિફેન્સ સ્ટાફ (CDS) ના હોદ્દા માટે લાયક છે. નિમણૂક માટે કેન્દ્ર સરકારે લશ્કરી અધિકારીની મેરિટ-કમ-વરિષ્ઠતાના આધારે નિર્ણય લેવાનો હોય છે.
CDS એ ભારતીય સશસ્ત્ર દળોના સેવા આપતા અધિકારીઓમાંથી ચાર સ્ટાર રેન્કનો અધિકારી છે. આર્મી ચીફ પાસે “સમાનમાં પ્રથમ” હોય છે. જો કે, આ વખતે સંરક્ષણ મંત્રાલયે જાન્યુઆરી 2020 પછી નિવૃત્ત થયેલા નિવૃત્ત વડાઓ અને કમાન્ડર-ઇન-ચીફના રેન્કના અધિકારીઓ સાથે ત્રણ સશસ્ત્ર દળોના સર્વિંગ ચીફ સહિત ટોચના પાંચ સેવા આપતા અધિકારીઓના નામ માંગ્યા હતા.
સ્વતંત્રતા પછી મુખ્ય ફેરફારો
દેશની આઝાદી બાદ ભારતીય સેનામાં ઘણો બદલાવ આવ્યો છે. તેથી, ભરતી પરીક્ષાઓની તૈયારી કરતા યુવાનો માટે ભારતીય સેના, કોર્પ્સ, બ્રિગેડ અને બટાલિયન વગેરેની રચના સંબંધિત મહત્વપૂર્ણ માહિતી જાણવી મહત્વપૂર્ણ છે. ચાલો જોઈએ ભારતીય સેનાના મુખ્ય સંગઠનાત્મક ફેરફારો
- 2022 માં, લેફ્ટનન્ટ જનરલ અનિલ ચૌહાણ, જેઓ 28 સપ્ટેમ્બરે નિવૃત્ત થયા હતા, તેમને નવા CDS એટલે કે દેશના ચીફ ઓફ ડિફેન્સ સ્ટાફ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા છે. CDS કેન્દ્ર સરકારમાં લશ્કરી બાબતોના સચિવ પણ છે.
- 8 ડિસેમ્બર 2021 ના રોજ, જનરલ બિપિન રાવત, તેમની પત્ની મધુલિકા રાવત અને અન્ય 11 સૈન્ય અધિકારીઓનું તમિલનાડુના કુન્નૂરમાં લશ્કરી હેલિકોપ્ટર દુર્ઘટનામાં મૃત્યુ થયું હતું.
- જનરલ બિપિન રાવત 31મી ડિસેમ્બર 2019ના રોજ આર્મી સ્ટાફના વડા તરીકે નિવૃત્ત થયા હતા અને 31મી ડિસેમ્બર 2019ના રોજ દેશના પ્રથમ સીડીએસ તરીકે નિયુક્ત થયા હતા.
- 2019માં ચીફ ઓફ ડિફેન્સ સ્ટાફ એટલે કે CDSની પોસ્ટ બનાવવામાં આવી હતી.
- 2004 માં, ભૂતપૂર્વ સૈનિક કલ્યાણ વિભાગની રચના કરવામાં આવી હતી.
- 2004માં ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ડિફેન્સ પ્રોડક્શન એન્ડ સપ્લાઈઝનું નામ બદલીને ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ડિફેન્સ પ્રોડક્શન રાખવામાં આવ્યું.
- 1980માં ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ડિફેન્સ રિસર્ચ એન્ડ ડેવલપમેન્ટની રચના કરવામાં આવી હતી.
- નવેમ્બર 1965માં, ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ડિફેન્સ સપ્લાય ઓફ ડિફેન્સ જરૂરિયાતો બનાવવામાં આવી હતી.
- સંરક્ષણ ઉત્પાદન વિભાગની સ્થાપના નવેમ્બર 1962માં સંરક્ષણ સાધનોના સંશોધન, વિકાસ અને ઉત્પાદન માટે કરવામાં આવી હતી.
- 1955માં, કમાન્ડર-ઇન-ચીફનું નામ બદલીને ચીફ ઓફ આર્મી સ્ટાફ, ચીફ ઓફ ધ નેવી અને ચીફ ઓફ ધ એર સ્ટાફ તરીકે કરવામાં આવ્યું હતું.
