ભારત પ્રવાસ પહેલા પીએમ અલ્બેનીઝનું નિવેદન, મજબૂત અને ઐતિહાસિક સંબંધો માટે કટિબદ્ધ
ભારત અને ઓસ્ટ્રેલિયા વચ્ચેના રાજદ્વારી સંબંધોમાં એક નવો અધ્યાય ઉમેરાવા જઈ રહ્યો છે. ઓસ્ટ્રેલિયાના વડાપ્રધાન એન્થોની અલ્બેનીઝની 4 દિવસીય ભારત મુલાકાત બુધવાર (8 માર્ચ)થી શરૂ થઈ રહી છે. વડાપ્રધાન તરીકે આ તેમની પ્રથમ ભારત મુલાકાત છે. ભારત રવાના થતા પહેલા વડાપ્રધાન એન્થોની અલ્બેનીઝે આ મુલાકાતને ઓસ્ટ્રેલિયા માટે ઐતિહાસિક તક ગણાવી છે. તેમણે કહ્યું છે કે ભારતીય પ્રશાંત ક્ષેત્રની વર્તમાન સ્થિતિને જોતા અમારી પાસે ભારત સાથેના સંબંધોને મજબૂત કરવાની ઐતિહાસિક તક છે.
ઓસ્ટ્રેલિયન વ્યવસાયો માટે આકર્ષક તકો
ઓસ્ટ્રેલિયન પીએમ અલ્બેનીઝે વધુમાં કહ્યું કે આ મુલાકાત ભારત સાથેના અમારા સંબંધોને વધુ ગાઢ બનાવવા અને અમારા ક્ષેત્રમાં સ્થિરતા અને વિકાસ માટે એક બળ બનવાની અમારી પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવે છે. ઑસ્ટ્રેલિયા અને ભારતની સમૃદ્ધ મિત્રતા છે, જે અમારા સામાન્ય હિતો, અમારા સહિયારા લોકતાંત્રિક મૂલ્યો, અમારા લોકો વચ્ચેના બંધન પર આધારિત છે. ઓસ્ટ્રેલિયાના પીએમ અલ્બેનીઝે કહ્યું કે તેઓ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના આમંત્રણ પર અમદાવાદ, મુંબઈ અને નવી દિલ્હીની મુલાકાતે છે. પીએમ અલ્બેનીઝે ઓસ્ટ્રેલિયન ઉદ્યોગપતિઓ માટે ભારત સાથે વ્યાપાર કરવાની આ એક અદ્ભુત તક ગણાવી.
ભારત-ઓસ્ટ્રેલિયા વ્યાપક વ્યૂહાત્મક ભાગીદારો છે
ભારત અને ઓસ્ટ્રેલિયા વચ્ચે પહેલેથી જ વ્યાપક વ્યૂહાત્મક અથવા વ્યૂહાત્મક ભાગીદારી છે. આ ભાગીદારી વ્યૂહાત્મક ભાગીદારી એટલે કે વ્યૂહાત્મક પેરેન્ટિંગ કરતાં એક પગલું આગળ છે. દુનિયામાં એવા બહુ ઓછા દેશો છે જેની સાથે ભારતના આવા રાજદ્વારી સંબંધો છે. આમ છતાં ઓસ્ટ્રેલિયાના વડા પ્રધાન એન્થોની અલ્બેનીઝ ઇચ્છે છે કે બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો વધુ આગળ વધીને વધુ મજબૂત બને. વાસ્તવમાં, એન્થોની અલ્બેનીઝ વડાપ્રધાન તરીકે તેમની પ્રથમ ભારત મુલાકાતે આવવાના છે અને તેમણે નવી દિલ્હી પહોંચતા પહેલા જ ભારતને તેમના ઇરાદા વિશે માહિતી આપી દીધી છે.
ઓસ્ટ્રેલિયાના પીએમ ચાર દિવસીય ભારત પ્રવાસે
ઓસ્ટ્રેલિયાના પીએમ અલ્બેનીઝ 8 માર્ચથી 11 માર્ચ સુધી અમદાવાદ, મુંબઈ અને દિલ્હીની ચાર દિવસની મુલાકાતે જશે. આ દરમિયાન અમદાવાદ, મુંબઈ અને દિલ્હીમાં વિવિધ કાર્યક્રમોમાં ભાગ લેશે. એન્થોની અલ્બેનીઝ મે 2022 માં ઓસ્ટ્રેલિયાના વડા પ્રધાન બન્યા. જે બાદ તેઓ પ્રથમ વખત ભારતની મુલાકાતે છે. 2017 પછી ઓસ્ટ્રેલિયાના વડાપ્રધાનની ભારતની આ પ્રથમ મુલાકાત હશે. અલ્બેનીઝ વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી સાથે અમદાવાદમાં 9 માર્ચે બંને દેશો વચ્ચે બોર્ડર-ગાવસ્કર ટ્રોફીની ચોથી ક્રિકેટ ટેસ્ટ મેચ નિહાળશે. આ પછી, તે 9 માર્ચે જ મુંબઈ જશે અને તે જ દિવસે દિલ્હી આવશે. ઑસ્ટ્રેલિયાના વડા પ્રધાનનું 10 માર્ચે રાષ્ટ્રપતિ ભવન ખાતે ઔપચારિક સ્વાગત કરવામાં આવશે.
અલ્બેનીઝ સંબંધોને વધુ મજબૂત કરવા માંગે છે
ભારત આવતા પહેલા ઓસ્ટ્રેલિયા દ્વારા 5મી માર્ચે એક નિવેદન પણ બહાર પાડવામાં આવ્યું હતું. જેમાં ઓસ્ટ્રેલિયન પીએમ અલ્બેનીઝે કહ્યું હતું કે વડાપ્રધાન તરીકે આ મારી પ્રથમ ભારત મુલાકાત હશે અને હું બંને દેશો વચ્ચેના ગાઢ સંબંધોને વધુ મજબૂત કરવા માટે ઉત્સુક છું. એક ડગલું આગળ વધીને ઓસ્ટ્રેલિયન પીએમ અલ્બેનીઝે કહ્યું હતું કે ભારત સાથે અમારો સંબંધ મજબૂત છે, પરંતુ તેને વધુ મજબૂત બનાવી શકાય છે. દ્વિપક્ષીય સંબંધ વ્યાપક વ્યૂહાત્મક ભાગીદારી દ્વારા આધારીત છે, જે આપણા સંરક્ષણ, આર્થિક અને તકનીકી હિતોને આગળ વધારવા માટે સાથે મળીને કામ કરવાની અમારી સંયુક્ત પ્રતિબદ્ધતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. ઓસ્ટ્રેલિયાના વડાપ્રધાન કાર્યાલય તરફથી જારી કરાયેલા એક નિવેદનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે એન્થોની અલ્બેનીઝની અમદાવાદ, મુંબઈ અને નવી દિલ્હીની મુલાકાતથી ભારત સાથે ઓસ્ટ્રેલિયાના વ્યૂહાત્મક, આર્થિક અને લોકો વચ્ચેના સંબંધો વધુ ગાઢ બનશે. નિવેદનમાં ભારતને ઓસ્ટ્રેલિયાનો નજીકનો મિત્ર અને ભાગીદાર ગણાવ્યો હતો.
ઈન્ડો-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં સ્થિરતા માટે જરૂરી
વાસ્તવમાં, ઓસ્ટ્રેલિયન વડા પ્રધાન માને છે કે ભારત-પ્રશાંત ક્ષેત્રમાં શાંતિ અને સ્થિરતાના દૃષ્ટિકોણથી મજબૂત ભારત-ઓસ્ટ્રેલિયા ભાગીદારી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આનાથી વેપાર અને રોકાણ વધારવાની તક મળશે, જે બંને દેશોની અર્થવ્યવસ્થાને મજબૂત બનાવશે. આ સાથે બંને દેશના લોકોને સીધો ફાયદો પણ મળશે. ઓસ્ટ્રેલિયાના પીએમ અલ્બેનિસે વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો છે કે ભારત ભવિષ્યમાં પણ ઓસ્ટ્રેલિયા માટે મહત્વપૂર્ણ ભાગીદાર અને ગાઢ મિત્ર બની રહેશે.
ભારત-ઓસ્ટ્રેલિયા વાર્ષિક સમિટ
ઓસ્ટ્રેલિયાના વડાપ્રધાન અલ્બેનીઝ અને પીએમ મોદી વચ્ચે 10 માર્ચે નવી દિલ્હીમાં ઓસ્ટ્રેલિયા-ભારત વાર્ષિક સમિટ યોજાવાની છે. આ સમિટ દિલ્હીના હૈદરાબાદ હાઉસમાં યોજાશે. આમાં, બંને નેતાઓ વ્યાપક વ્યૂહાત્મક ભાગીદારી હેઠળ સંરક્ષણ અને સુરક્ષા તેમજ પુનઃપ્રાપ્ય ઉર્જા, ટેકનોલોજી તેમજ વેપાર અને રોકાણના ક્ષેત્રોમાં પરસ્પર સહયોગ વધારવાની શક્યતાઓ અને માર્ગો પર ચર્ચા કરશે. બંને નેતાઓ પરસ્પર હિતના પ્રાદેશિક અને વૈશ્વિક મુદ્દાઓ પર પણ વાતચીત કરશે. વેપાર અને પર્યટન મંત્રી ડોન ફેરેલ, સંસાધન મંત્રી મેડેલીન કિંગ અને બેંકિંગથી લઈને ખાણકામ ક્ષેત્રના 27 ઉદ્યોગપતિઓનું પ્રતિનિધિમંડળ પણ પીએમ અલ્બેનીઝ સાથે ભારતની મુલાકાત લેશે. બિઝનેસ ડેલિગેશન મુંબઈમાં ઓસ્ટ્રેલિયા-ભારત સીઈઓ ફોરમમાં ભાગ લેશે. જેમાં બંને દેશોની દિગ્ગજ કંપનીઓના ટોચના અધિકારીઓ તાજેતરમાં અમલી ઓસ્ટ્રેલિયા-ભારત આર્થિક સહકાર અને વેપાર કરાર હેઠળ ભવિષ્યમાં વેપાર અને રોકાણ વધારવા માટે કંપનીઓ વચ્ચે સહકારની શક્યતાઓ ચકાસશે.
દુર્લભ ખનિજ ક્ષેત્રમાં સંબંધોને મજબૂત કરવાની તૈયારી
ઓસ્ટ્રેલિયન પ્રતિનિધિમંડળની રચનાને જોતા, એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે અલ્બેનીઝની આ મુલાકાત દરમિયાન, બંને દેશો વચ્ચે વેપાર અને મહત્વપૂર્ણ ખનિજોની સપ્લાય ચેઇનને લગતા મોટા કરારો પર હસ્તાક્ષર થઈ શકે છે. આ મુલાકાત દરમિયાન ભારત ઓસ્ટ્રેલિયામાં દુર્લભ ખનિજ ક્ષેત્રમાં નોંધપાત્ર રોકાણની જાહેરાત કરે તેવી શક્યતા છે. ભારતમાં ઓસ્ટ્રેલિયન હાઈ કમિશનર બેરી ઓ’ફેરેલે પણ માહિતી આપી છે કે ખાનીજ બિદેશ ઈન્ડિયા લિમિટેડ (કાબિલ) ઓસ્ટ્રેલિયામાં દુર્લભ ખનિજ ક્ષેત્રમાં નોંધપાત્ર રોકાણ કરવા માટે તૈયાર છે અને આ પગલાને ઓસ્ટ્રેલિયન સરકાર અને ભારત સરકાર દ્વારા સમર્થન આપવામાં આવી રહ્યું છે. ખાસ કરીને વેપારી સમુદાયે આવકાર આપ્યો છે. Khanij Bidesh India Limited એ ભારતની સંયુક્ત સાહસ કંપની છે જેની રચના ત્રણ સરકારી કંપનીઓ નેશનલ એલ્યુમિનિયમ કંપની લિમિટેડ (NALCO), હિન્દુસ્તાન કોપર લિમિટેડ (HCL) અને મિનરલ એક્સપ્લોરેશન કંપની લિમિટેડ (MECL)ની ભાગીદારી સાથે કરવામાં આવી છે. તે આર્જેન્ટિના અને ઓસ્ટ્રેલિયામાં લિથિયમ ખાણોમાં રોકાણની તકો શોધી રહી છે.
ભારતમાં કેમ્પસ ધરાવતી પ્રથમ વિદેશી યુનિવર્સિટી
બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધોમાં મજબૂતી એ હકીકતનું પરિણામ છે કે ભારતમાં કેમ્પસ સ્થાપવા માટે પ્રથમ વખત વિદેશી યુનિવર્સિટીને મંજૂરી આપવા માટે વિદેશી યુનિવર્સિટીની પસંદગી કરવામાં આવી છે. ઓસ્ટ્રેલિયાની ડેકિન યુનિવર્સિટી ભારતમાં તેનું કેમ્પસ સ્થાપનારી પ્રથમ વિદેશી યુનિવર્સિટી હશે. ડેકિન યુનિવર્સિટીને ગુજરાત ઈન્ટરનેશનલ ફાઈનાન્સ ટેક-સિટીમાં કેમ્પસ સ્થાપવાની પરવાનગી આપવામાં આવી છે.
અલ્બેનીઝ અને મોદી 2023માં વધુ બે વાર મળશે
આ વર્ષના મધ્યમાં ઓસ્ટ્રેલિયામાં ક્વાડ સભ્યોની સમિટ યોજાવાની છે, જેમાં ઓસ્ટ્રેલિયાને ભારતના વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની યજમાની કરવાનો મોકો મળશે. આ બેઠક મે મહિનામાં સિડનીમાં યોજાય તેવી શક્યતા છે. ક્વાડ દેશોના નેતાઓની આ ત્રીજી વાર્ષિક સમિટ હશે. આ સિવાય સપ્ટેમ્બરમાં ભારતમાં G20ની વાર્ષિક સમિટ યોજાવાની છે. ઓસ્ટ્રેલિયાના પીએમ આ બંને કોન્ફરન્સને લઈને ખૂબ જ ઉત્સાહિત જણાય છે. ઓસ્ટ્રેલિયા આ વર્ષના અંતમાં મલબાર નૌકા કવાયતનું આયોજન કરી રહ્યું છે. તેમાં ભારત, ઓસ્ટ્રેલિયા, જાપાન અને અમેરિકાની નેવી સામેલ થશે.
પીએમ મોદી અને અલ્બેનીઝ 2022માં 3 વખત મળ્યા હતા
વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને ઑસ્ટ્રેલિયન વડા પ્રધાન એન્થોની અલ્બેનીઝ મે 2022 ના રોજ ટોક્યોમાં ક્વાડ લીડર્સ કોન્ફરન્સની બાજુમાં પ્રથમ વખત મળ્યા હતા. બંને 27 સપ્ટેમ્બરે ટોક્યોમાં જ બીજી વખત મળ્યા હતા, જ્યારે બંને નેતા જાપાનના ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન શિન્ઝો આબેના અંતિમ સંસ્કાર માટે ત્યાં ગયા હતા. ઇન્ડોનેશિયાના બાલીમાં વાર્ષિક G20 સમિટ દરમિયાન PM મોદી અને અલ્બેનીઝ વચ્ચે 16 નવેમ્બરે દ્વિપક્ષીય બેઠક પણ થઈ હતી. ભારત એવું પણ માને છે કે વડાપ્રધાન અલ્બેનીઝની મુલાકાત બંને દેશો વચ્ચેની વ્યાપક વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીને વધુ વેગ આપશે. આ સાથે દ્વિપક્ષીય સંબંધોને વેપાર, મૂડીરોકાણ અને મહત્વપૂર્ણ ખનિજો સહિત અનેક ક્ષેત્રોમાં વેગ મળશે.
ભારત-ઓસ્ટ્રેલિયાના સંબંધો વધુ મજબૂત બન્યા
ઓસ્ટ્રેલિયા અને ભારત વચ્ચે રાજદ્વારી સંબંધો સ્વતંત્રતા પહેલા સ્થપાયા હતા, જ્યારે 1941માં સિડનીમાં પ્રથમ વખત વેપાર કાર્યાલય તરીકે ભારતના કોન્સ્યુલેટ જનરલ ખોલવામાં આવ્યા હતા. માર્ચ 1944માં, લેફ્ટનન્ટ-જનરલ ઈવેન મેકેને ભારતમાં ઓસ્ટ્રેલિયાના પ્રથમ હાઈ કમિશનર તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. તે જ સમયે, ઓસ્ટ્રેલિયામાં ભારતના પ્રથમ હાઈ કમિશનર 1945માં કેનબેરા પહોંચ્યા હતા. મે 1992માં ઓસ્ટ્રેલિયા-ઈન્ડિયા કાઉન્સિલ (AIC) ની સ્થાપના થઈ ત્યારે 1992 પછી બંને વચ્ચેના સંબંધો વધુ મજબૂત થવા લાગ્યા. આ પરિષદની રચના બાદ બંને દેશો વચ્ચે સહકારના નવા આયામો ઉમેરાયા હતા.
ભારત-ઓસ્ટ્રેલિયા 2009માં વ્યૂહાત્મક ભાગીદાર બન્યા
છેલ્લા 15 વર્ષમાં ભારત અને ઓસ્ટ્રેલિયા વચ્ચેના સંબંધો વધુ ગાઢ બન્યા છે. સૌ પ્રથમ, 2009 માં, બંને દેશોએ તેમના સંબંધોને વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીમાં પરિવર્તિત કર્યા. અહીંથી ભારત-ઓસ્ટ્રેલિયા મિત્રતાનો નવો અધ્યાય શરૂ થયો. નવેમ્બર 2018માં તત્કાલિન રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદ ઓસ્ટ્રેલિયાની મુલાકાતે ગયા હતા. બંને દેશોના સંબંધો માટે આ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ હતું કારણ કે પ્રથમ વખત કોઈ ભારતીય રાષ્ટ્રપતિએ ઓસ્ટ્રેલિયાની રાજ્ય મુલાકાત લીધી હતી.
2020 માં વ્યાપક વ્યૂહાત્મક ભાગીદાર
બંને દેશોએ દ્વિપક્ષીય સંબંધોને નવો આયામ આપવા માટે 2020માં ઐતિહાસિક નિર્ણય લીધો હતો. 4 જૂન 2020 ના રોજ, વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને તત્કાલીન ઑસ્ટ્રેલિયન વડા પ્રધાન સ્કોટ મોરિસન વચ્ચે વર્ચ્યુઅલ સમિટ યોજાઈ હતી. જેમાં બંને દેશોએ વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીને વધારીને દ્વિપક્ષીય સંબંધોને વ્યાપક વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીમાં બદલવાનો નિર્ણય લીધો હતો. ઓસ્ટ્રેલિયા પહેલા ભારત પાસે માત્ર યુનાઇટેડ કિંગડમ, ઇન્ડોનેશિયા, વિયેતનામ અને સંયુક્ત આરબ અમીરાત સાથે સીએસપી હતી. ભારત પાસે હવે ASEAN સાથે સમાન વ્યાપક વ્યૂહાત્મક ભાગીદારી છે, જે 12 નવેમ્બર 2022 ના રોજ, ભારત-આસિયાન સંવાદ સંબંધોની 30મી વર્ષગાંઠના રોજ ઔપચારિક બની હતી. તે જ સમયે, ભારત સાથે સીએસપી પહેલા, ઓસ્ટ્રેલિયાની ચીન, ઇન્ડોનેશિયા અને સિંગાપોર સાથે આવી ભાગીદારી હતી.
ઓસ્ટ્રેલિયા ટુ પ્લસ ટુ વાટાઘાટો કરતો દેશ બન્યો
વ્યાપક વ્યૂહાત્મક ભાગીદારી ઉપરાંત, જૂન 2020 માં, બંને દેશોએ 8 ઐતિહાસિક કરારો પર પણ હસ્તાક્ષર કર્યા. આમાં ઈન્ડો-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં દરિયાઈ સુરક્ષા સહયોગ, સંરક્ષણ, સાયબર સુરક્ષા, શિક્ષણ, ખાણકામ, જળ સંસાધન વ્યવસ્થાપન જેવા ક્ષેત્રોનો સમાવેશ થાય છે. કોમ્પ્રિહેન્સિવ સ્ટ્રેટેજિક પાર્ટનરશિપ એટલે કે સીએસપીને આગળ વધારવા માટે, બંને દેશો વચ્ચે બે વર્ષના અંતરાલમાં વિદેશ અને સંરક્ષણ પ્રધાનો વચ્ચે ટુ પ્લસ ટુ વાટાઘાટો યોજવા પણ સંમત થયા હતા. આ સાથે ઓસ્ટ્રેલિયા એવા કેટલાક દેશોમાંથી એક છે જેની સાથે ભારત ટુ પ્લસ ટુ હેઠળ સંરક્ષણ અને વિદેશ મંત્રીઓ વચ્ચે નિયમિત વાતચીત કરે છે. આ અંતર્ગત, બંને દેશો વચ્ચે 11 સપ્ટેમ્બર 2021ના રોજ નવી દિલ્હીમાં પ્રથમ ભારત-ઓસ્ટ્રેલિયા 2+2 મંત્રી સ્તરીય વાટાઘાટો યોજાઈ હતી. જૂન 2020 માં, બંને દેશોએ મ્યુચ્યુઅલ લોજિસ્ટિક્સ સપોર્ટ એગ્રીમેન્ટ (MLSA) પર પણ હસ્તાક્ષર કર્યા. આ દ્વારા, બંને દેશોની સેનાઓને વ્યાપક સંરક્ષણ સહયોગમાં વધારો કરીને, સમારકામ અને પુરવઠા માટે એકબીજાના બેઝનો ઉપયોગ કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી.
વાર્ષિક સમિટ યોજવાનું નક્કી કર્યું
2021 માં, રશિયાની તર્જ પર, ભારત અને ઓસ્ટ્રેલિયાએ બંને દેશો વચ્ચે નિયમિત વાતચીત માટે એક મહત્વપૂર્ણ નિર્ણય લીધો. બીજી ભારત-ઓસ્ટ્રેલિયા વર્ચ્યુઅલ સમિટ 21 માર્ચ 2022ના રોજ વડાપ્રધાન મોદી અને તત્કાલીન ઓસ્ટ્રેલિયાના પીએમ સ્કોટ મોરિસન વચ્ચે યોજાઈ હતી. આમાં બંને દેશોએ વાર્ષિક સમિટ યોજવાનું નક્કી કર્યું.
દ્વિપક્ષીય આર્થિક અને વેપાર સંબંધો
ભારત-ઓસ્ટ્રેલિયાના આર્થિક સંબંધો તાજેતરના વર્ષોમાં નોંધપાત્ર રીતે વિકસિત થયા છે. ભારતની વધતી જતી આર્થિક સ્થિતિ અને ઓસ્ટ્રેલિયન અર્થતંત્રમાં ભારતીય બજારના મહત્વને જોતાં, ઓસ્ટ્રેલિયન સરકારે ફેડરલ અને રાજ્ય બંને સ્તરે નવી દિલ્હી સાથે વેપાર સંબંધો વધારવાનો નિર્ણય કર્યો. ભારત સાથે મજબૂત આર્થિક સંબંધો વિકસાવવાના પ્રયાસોના ભાગરૂપે, ઓસ્ટ્રેલિયન સરકારે 2018માં એક પેપર બહાર પાડ્યું હતું જેમાં ભારત સાથે વેપાર માટે નવા માર્ગો અને તકો ઓળખવા માટે 2035 સુધીની તેની આર્થિક વ્યૂહરચના દર્શાવવામાં આવી હતી. ઓસ્ટ્રેલિયાએ એપ્રિલ 2022માં ફરી ભારત માટે આર્થિક વ્યૂહરચના અપડેટ કરી. એ જ રીતે, ભારત વતી, ડિસેમ્બર 2020 માં, કેન્દ્રીય પ્રધાન પીયૂષ ગોયલે ઓસ્ટ્રેલિયાનો આર્થિક વ્યૂહરચના અહેવાલ બહાર પાડ્યો. આમાં, ભારતીય ઉત્પાદનો માટે ઓસ્ટ્રેલિયન બજારમાં તકોની ઓળખ કરવામાં આવી હતી. તેણે ઓસ્ટ્રેલિયામાં 12 ફોકસ ક્ષેત્રો અને 8 ઉભરતા ક્ષેત્રોમાં રોકાણ અને સહયોગ માટેની તકો પણ ઓળખી.
ભારત-ઓસ્ટ્રેલિયા આર્થિક સહકાર અને વેપાર કરાર
2022 માં, બંને દેશોએ વ્યાપક આર્થિક સહકાર કરાર (CECA) ને આર્થિક સહકાર અને વેપાર કરાર (IndAus ECTA) માં રૂપાંતરિત કરવાનો નિર્ણય કર્યો. આ માટે, 2 એપ્રિલ 2022 ના રોજ, વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ મંત્રી પીયૂષ ગોયલ અને તત્કાલીન ઓસ્ટ્રેલિયન વેપાર અને પર્યટન મંત્રીએ વર્ચ્યુઅલ સમારોહમાં આ કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા. આ વર્ચ્યુઅલ સેરેમનીમાં બંને દેશોના વડાપ્રધાનો પણ હાજર રહ્યા હતા. આ કરારને ઓસ્ટ્રેલિયાની સંસદે 22 નવેમ્બરે મંજૂરી આપી હતી. 29 ડિસેમ્બર 2022 થી બંને દેશો વચ્ચે ઇન્ડ-ઓસ ECTA અસરકારક બન્યું. આ કરારના અમલીકરણના અવસર પર, વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ તેને ભારત-ઓસ્ટ્રેલિયાની વ્યાપક વ્યૂહાત્મક ભાગીદારી માટે ઐતિહાસિક ક્ષણ ગણાવી હતી.
બંને દેશોને IndAus ECTA થી ફાયદો થાય છે
આ સમજૂતી સાથે નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું કે આવનારા દિવસોમાં બંને દેશો વચ્ચેના વેપાર અને આર્થિક સંબંધો ઝડપથી વધશે, જેના કારણે બંને દેશોમાં વેપારને મોટો વેગ મળશે. આ કરાર હેઠળ, ઑસ્ટ્રેલિયા તેના અમલમાં પ્રવેશની તારીખથી મૂલ્ય દ્વારા તેની લગભગ 96.4 ટકા નિકાસ માટે ભારતને શૂન્ય-ડ્યુટી એક્સેસ ઓફર કરવાનું હતું. તે જ સમયે, મૂલ્યની દ્રષ્ટિએ, ઓસ્ટ્રેલિયન નિકાસના 90 ટકાને ભારતીય બજારમાં શૂન્ય ડ્યુટી ઍક્સેસ મળશે. ભારત વિશ્વની 5મી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા છે અને ઓસ્ટ્રેલિયા વિશ્વની 14મી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા છે.
Ind-Aus ECTA ના અમલીકરણ સાથે, વિશ્વની બે મોટી અર્થવ્યવસ્થાઓ એક સાથે આવી. ઓસ્ટ્રેલિયામાંથી ભારતની આયાત મુખ્યત્વે કાચો માલ અને મધ્યવર્તી માલ છે. બીજી તરફ, ઓસ્ટ્રેલિયા મોટાભાગે ભારત પાસેથી તૈયાર માલ ખરીદે છે. ભારત પાસે ઓસ્ટ્રેલિયામાં તૈયાર માલની નિકાસ કરવાની અપાર સંભાવના છે કારણ કે ઓસ્ટ્રેલિયા મોટાભાગની વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરતું નથી. તે મુખ્યત્વે કાચા માલની નિકાસ કરે છે. બંને દેશો વચ્ચેના આ કરારના અમલીકરણથી ભારતને ઓસ્ટ્રેલિયા પાસેથી સસ્તો કાચો માલ મળશે, જ્યારે ઓસ્ટ્રેલિયાને ઓછા ખર્ચે ભારતમાંથી તૈયાર માલ મેળવવામાં મદદ મળશે. આ કરારથી ભારતમાં આગામી પાંચ વર્ષમાં 10 લાખ નોકરીઓનું સર્જન થવાની ધારણા છે, જ્યારે 2026-27 સુધીમાં ભારતથી ઓસ્ટ્રેલિયામાં નિકાસમાં $10 બિલિયનનો વધારો થવાની ધારણા છે. ઓસ્ટ્રેલિયામાં ભારતીય ચીજવસ્તુઓ માટે નવા બજારો ઉભરવાની શક્યતા વધી છે.
દ્વિપક્ષીય વેપાર સતત વધી રહ્યો છે
દ્વિપક્ષીય વેપારના સંદર્ભમાં ઓસ્ટ્રેલિયા માટે ભારતનું ઘણું મહત્વ છે. ભારત ઓસ્ટ્રેલિયાનો 9મો સૌથી મોટો વેપારી ભાગીદાર છે. જ્યારે ઓસ્ટ્રેલિયા ભારતનો 17મો સૌથી મોટો વેપારી ભાગીદાર છે. 2021 દરમિયાન, ભારત સાથે ઑસ્ટ્રેલિયાનો માલસામાન અને સેવાઓમાં દ્વિપક્ષીય વેપાર $27.5 બિલિયન હતો. આમાં ભારતમાંથી ઓસ્ટ્રેલિયામાં $10.5 બિલિયનની નિકાસ કરવામાં આવી હતી. તે જ સમયે, ભારતે ઓસ્ટ્રેલિયાથી 17 અબજ ડોલરની આયાત કરી હતી. આ રીતે વેપાર સંતુલન 6.5 અબજ ડોલર ઓસ્ટ્રેલિયાની તરફેણમાં હતું. નવા આર્થિક સહયોગ અને વેપાર કરારને કારણે 2035 સુધીમાં બંને દેશો વચ્ચે વેપારનો આંકડો 45 થી 50 બિલિયન ડોલરને પાર થવાની ધારણા છે.
ઈન્ડો-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં મહત્વપૂર્ણ ભાગીદારો
ભારત અને ઓસ્ટ્રેલિયા ઈન્ડો પેસિફિક ક્ષેત્રમાં મહત્વપૂર્ણ ભાગીદાર છે. આ બંનેનું માનવું છે કે ઈન્ડો-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં હિલચાલ કોઈ અવરોધ વિનાની હોવી જોઈએ અને દરેક દેશે આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદાઓનું પાલન કરવું જોઈએ. ઈન્ડો-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં ચીનનું વર્ચસ્વ ઘટાડવાના દૃષ્ટિકોણથી ક્વાડ દેશોની ભૂમિકા નોંધપાત્ર રીતે વધી છે. ક્વાડમાં અમેરિકા અને જાપાનની સાથે ભારત અને ઓસ્ટ્રેલિયા પણ એકબીજાના સાથી છે. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ભારતની જેમ ઓસ્ટ્રેલિયાના ચીન સાથેના સંબંધો એટલા સારા રહ્યા નથી અને આ જ કારણ છે કે વડાપ્રધાન એન્થોની અલ્બેનીઝ ઇચ્છે છે કે ભારત સાથે ઓસ્ટ્રેલિયાના રાજદ્વારી સંબંધો વધુ ગાઢ બને, જેનાથી ચીન સાથેના વેપાર અને અન્ય સંબંધો પણ વધશે કે ના બગાડની તેમના દેશ પર કોઈ અસર થઈ નથી. ઑસ્ટ્રેલિયા સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદ (UNSC) ના કાયમી સભ્યપદ માટે ભારતની બિડને સમર્થન આપી રહ્યું છે. આ સાથે ઓસ્ટ્રેલિયા ભારત સાથે ઈન્ટરનેશનલ એનર્જી એજન્સી (IEA)ની વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીને પણ ખૂબ મહત્વ આપી રહ્યું છે. તેઓ ભારત અને IEA વચ્ચે વધુ મજબૂત સંબંધ બનાવવા માટે સાથે મળીને કામ કરી રહ્યા છે.
બંને દેશો વચ્ચે નાગરિક પરમાણુ સહયોગ
સપ્ટેમ્બર 2014 માં, તત્કાલિન ઓસ્ટ્રેલિયાના વડા પ્રધાન ટોની એબોટની ભારત મુલાકાત દરમિયાન બંને દેશો વચ્ચે નાગરિક પરમાણુ સહકાર કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. આ કરાર 13 નવેમ્બર 2015 થી અમલમાં આવ્યો. ‘સિવિલ ન્યુક્લિયર ટ્રાન્સફર ટુ ઇન્ડિયા બિલ 2016’ ઑસ્ટ્રેલિયન સંસદ દ્વારા 1 ડિસેમ્બર 2016ના રોજ પસાર કરવામાં આવ્યું હતું. આનાથી ઓસ્ટ્રેલિયન કંપનીઓને ઓસ્ટ્રેલિયાથી ભારતમાં યુરેનિયમ સપ્લાય કરવાની છૂટ મળી. આ દ્વારા ભવિષ્યમાં નાગરિક ઉપયોગ માટે અન્ય પરમાણુ સંબંધિત સામગ્રીના દ્વિપક્ષીય વેપારનો માર્ગ પણ ખુલી ગયો. ગયા વર્ષથી, બંને દેશોએ ઓસ્ટ્રેલિયામાં હાજર લિથિયમ અને કોબાલ્ટ જેવા દુર્લભ પૃથ્વી ખનિજોના વ્યાપક ભંડારને વિકસાવવા પર સહયોગ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે. સ્વચ્છ ટેક્નોલોજી અને ઇલેક્ટ્રિક વાહનો વિકસાવવાની ભારતની મહત્વાકાંક્ષી યોજનાઓના સંદર્ભમાં આ અત્યંત મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે. ભારત એડવાન્સ ટેક્નોલોજી મેન્યુફેક્ચરિંગ માટે વૈશ્વિક કેન્દ્ર બનવા માંગે છે અને આમાં ઓસ્ટ્રેલિયા ભારત માટે ખૂબ મદદરૂપ સાબિત થઈ શકે છે.
ઓસ્ટ્રેલિયામાં મોટી સંખ્યામાં ભારતીયો વસે છે
ઓસ્ટ્રેલિયામાં ભારતીય સમુદાયના લોકો પણ મોટી સંખ્યામાં રહે છે, જેમણે ત્યાંના વિકાસમાં ઘણું યોગદાન આપ્યું છે. 2021ની વસ્તી ગણતરી મુજબ ઓસ્ટ્રેલિયામાં ભારતીય સમુદાયમાં લગભગ 7 લાખ 80 હજાર લોકો રહે છે. ઓસ્ટ્રેલિયાને ભારતમાંથી મોટા પાયે વિવિધ ક્ષેત્રો માટે કુશળ વ્યાવસાયિકો પણ મળે છે. લગભગ 80 હજાર ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ ઓસ્ટ્રેલિયાની યુનિવર્સિટીઓમાં અભ્યાસ કરી રહ્યા છે. આ વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા દર વર્ષે વધી રહી છે. દર વર્ષે ભારતમાંથી પણ મોટી સંખ્યામાં લોકો ઓસ્ટ્રેલિયાની મુલાકાતે જાય છે, જેના કારણે ત્યાંના પ્રવાસન ઉદ્યોગને ફાયદો થાય છે. ઈંગ્લેન્ડ પછી, ભારતીય સમુદાયના લોકો ઓસ્ટ્રેલિયામાં બીજા નંબરનો સૌથી મોટો વિદેશી સમૂહ છે, જે ત્યાંની આર્થિક પ્રવૃત્તિઓને વધારવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે.
