ભારત સહિત વિશ્વના અનેક દેશો બ્રિટનની મહારાણી એલિઝાબેથ દ્વિતીયના નિધન પર શોક વ્યક્ત કરી રહ્યા છે ત્યારે ઓસ્ટ્રેલિયામાં રાજાશાહી છોડીને પ્રજાસત્તાક બનવાની માંગ બુલંદ બની છે
નમસ્કાર ગુજરાત ન્યૂઝ
બ્રિટન અને ઉત્તરી આયર્લેન્ડની રાણી એલિઝાબેથ દ્વિતીય અન્ય ઘણા દેશોના રાજ્યના વડા પણ હતા. ઓસ્ટ્રેલિયા તે દેશોમાંથી એક છે. તે કોમનવેલ્થનો ભાગ છે અને વડા પ્રધાનની નિમણૂક અગાઉ બ્રિટનની રાણીની મંજૂરીથી કરવામાં આવી હતી, જે ભૂમિકા હવે રાજા ચાર્લ્સ દ્વારા ભજવવામાં આવશે. ઑસ્ટ્રેલિયાની પાંચ ડૉલરની ચલણી નોટમાં રાજ્યના વડા જેવું જ ચિત્ર છે. અત્યાર સુધી તેના પર રાણી એલિઝાબેથ દ્વિતીયની તસવીર હતી. તે નોટો હવે હટાવીને તેના સ્થાને મહારાજા ચાર્લ્સની તસવીરવાળી નવી નોટો બદલવામાં આવશે. જો કે દેશમાં રાજવી પરિવાર માટે ઘણો પ્રેમ અને આદર છે, પરંતુ રાણીના અવસાન બાદ ફરી એકવાર એ ચર્ચાએ જોર પકડ્યું છે કે ઓસ્ટ્રેલિયા શાહી પરિવાર હેઠળ ન હોવું જોઈએ અને પ્રજાસત્તાક બનવું જોઈએ.
એલિઝાબેથ II ના મૃત્યુ પછી ઓસ્ટ્રેલિયન સરકારને ટેકો આપવા માટે સામેલ ગ્રીન્સ પાર્ટીના નેતા એડમ બેન્ટે શ્રદ્ધાંજલિમાં લખ્યું કે ઓસ્ટ્રેલિયાએ આગળ વધવું જોઈએ. તેમણે ટ્વીટ કર્યું, “ક્વીન એલિઝાબેથ દ્વિતીયની આત્માને શાંતિ મળે (RIP). અમારી સંવેદના તેમના પરિવાર અને પ્રિયજનો સાથે છે. ઓસ્ટ્રેલિયાએ હવે આગળ વધવું જોઈએ. અમારે પ્રથમ રાષ્ટ્રોના લોકો સાથે સમાધાનની જરૂર છે. આપણે એક બનવું જોઈએ. પ્રજાસત્તાક.”
દેશના ઘણા લોકોએ બેન્ટના આ સંદેશને અપમાનજનક ગણાવ્યો હતો અને અવસાન બાદ આવી વાતો કરવા બદલ તેની ટીકા પણ કરી હતી. પરંતુ લાંબા સમયથી ચાલતી પ્રજાસત્તાક વિરુદ્ધ ઓસ્ટ્રેલિયન કોમનવેલ્થ ચર્ચાએ જોર પકડ્યું હતું. વડા પ્રધાન એન્થોની અલ્બેનીઝે પણ આ અંગે નિવેદન આપવું પડ્યું. જો કે, તેમણે એમ પણ કહ્યું કે આ સમયે પ્રજાસત્તાક વિશે વાત કરવી અયોગ્ય છે. ઑસ્ટ્રેલિયા 22 સપ્ટેમ્બરના રોજ શોકનો દિવસ ઉજવી રહ્યું છે જ્યારે રાણી એલિઝાબેથ II ના અંતિમ સંસ્કાર 19 ના રોજ કરવામાં આવશે. અલ્બેનીઝ અને અન્ય ઓસ્ટ્રેલિયન નેતાઓ સમારોહમાં હાજરી આપવા લંડન જઈ રહ્યા છે. પરંતુ પ્રજાસત્તાકના પ્રશ્ન પર તેમણે કહ્યું કે હવે તેના વિશે વાત કરવી યોગ્ય રહેશે નહીં. એક પત્રકારના પ્રશ્નના જવાબમાં અલ્બેનીઝેએ કહ્યું, “બંધારણીય ફેરફારો વિશે અત્યારે વાત કરવી યોગ્ય નથી લાગતી. અત્યારે જે યોગ્ય છે તે એ છે કે આપણે રાણી એલિઝાબેથ દ્વિતીયની સેવાઓને યાદ કરીએ.”
પ્રજાસત્તાક બનાવવાની માંગ જૂની
ઓસ્ટ્રેલિયાને પ્રજાસત્તાક બનાવવાની માંગ દેશની સંસદ જેટલી જૂની છે. 1901 માં, દેશની વિવિધ બ્રિટિશ વસાહતોને મર્જ કરીને કોમનવેલ્થની રચના કરવામાં આવી હતી, જેના પ્રમુખ બ્રિટનના રાજા અથવા રાણી દ્વારા નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. પરંતુ ઓસ્ટ્રેલિયન રિપબ્લિકન એસોસિએશન (એઆરએ) ની સ્થાપના તેના ઘણા દાયકાઓ પહેલા કરવામાં આવી હતી. ARA એ માંગ કરી હતી કે વસાહતોમાં ગવર્નરનું પદ નાબૂદ કરવામાં આવે અને બ્રિટિશ સામ્રાજ્યની બહાર પ્રજાસત્તાકની સ્થાપના કરવામાં આવે.
1901 માં કોમનવેલ્થની સ્થાપના પછી, આ માંગ સતત નબળી પડી પરંતુ ક્યારેય સમાપ્ત થઈ નહીં. દેશના જમણેરી પક્ષો અને લેબર પાર્ટી વચ્ચે પણ આ ચર્ચાનો મોટો મુદ્દો રહ્યો હતો. જોકે લેબર પાર્ટીએ બીજા વિશ્વયુદ્ધ સુધી ક્યારેય જાહેરમાં પ્રજાસત્તાકની માંગણી કરી ન હતી, પરંતુ ઓસ્ટ્રેલિયા માટે વધુ અધિકારોની માંગણી કરી હતી. એક શ્વેત દેશ તરીકે, શાહી પરિવાર તરફ લોકોનો ઓસ્ટ્રેલિયાનો ટેકો સ્પષ્ટ હતો. 1954 જ્યારે એલિઝાબેથ II એ ઓસ્ટ્રેલિયાની મુલાકાત લીધી, ત્યારે 9 મિલિયનની વસ્તીવાળા ઓસ્ટ્રેલિયામાં અહેવાલો અનુસાર, લગભગ 7 મિલિયન લોકો રસ્તાઓ પર આવ્યા હતા. આ ટેકો આવ્યો અને ગયો પણ ક્યારેય સમાપ્ત થયો નથી.
1991 માં, લેબર પાર્ટીએ પ્રથમ વખત ઓસ્ટ્રેલિયાને પ્રજાસત્તાક બનાવવા માટે સત્તાવાર રીતે તેની નીતિ બનાવી. તત્કાલીન વડા પ્રધાન બોબ હોકે તેને “જરૂરી” ગણાવ્યું હતું. આ પગલાએ પ્રજાસત્તાકની માંગને વધુ મજબૂત બનાવી, જેના પરિણામે 1999માં લોકમત થયો. 6 નવેમ્બર 1999ના રોજ ઓસ્ટ્રેલિયાને પ્રજાસત્તાક બનાવવાના પ્રશ્ન પર લોકમત યોજાયો હતો. આ જનમત સંગ્રહમાં એક કરોડ 90 લાખ લોકોએ ભાગ લીધો હતો અને બે પ્રશ્નોના જવાબ આપ્યા હતા. પહેલું હતું: શું ઑસ્ટ્રેલિયા એક પ્રજાસત્તાક બનવું જોઈએ, જેમાં રાષ્ટ્રપતિ ગવર્નર જનરલ અને સમ્રાટને બદલે? અને બીજો પ્રશ્ન હતો: શું ઓસ્ટ્રેલિયાએ બંધારણમાં સુધારો કરીને પ્રસ્તાવના ઉમેરવી જોઈએ? 55 ટકા મતદારોએ પહેલા પ્રશ્નનો જવાબ ના આપ્યો અને પ્રજાસત્તાકની માંગ પર પાણી ફરી વળ્યું.
હવે સંભાવના શું છે?
હાલમાં, દેશની સૌથી મોટી રાજકીય પાર્ટી, લેબર પાર્ટી, 1991 થી ઓસ્ટ્રેલિયાને પ્રજાસત્તાક બનાવવાની માંગને સતત આગળ ધપાવી રહી છે. 2021 માં તેણે કહ્યું કે લેબર પાર્ટી “ઓસ્ટ્રેલિયાની પ્રજાસત્તાક અને ઓસ્ટ્રેલિયન રાજ્યના વડાની માંગને સ્થાપિત કરવા માટે સમર્થન આપે છે અને કામ કરશે.” મે મહિનામાં યોજાયેલી ચૂંટણીમાં સતત ત્રણ વખત સત્તાની બહાર રહીને લેબર પાર્ટી ફરી સત્તામાં આવી અને વડાપ્રધાન અલ્બેનીઝએ તેમના મંત્રીમંડળમાં પ્રજાસત્તાકના મંત્રી (રિપબ્લિક માટે મદદનીશ મંત્રી)ની નિમણૂક કરી, જે પોતે જ તેની નિશાની છે. દેશ રાજાશાહી છોડીને પ્રજાસત્તાક બને તેવી શક્યતા પ્રબળ બની છે.
વડા પ્રધાન અલ્બેનીઝની સરકાર, જે પ્રજાસત્તાકના સમર્થક હતા, તેમને ગ્રીન્સ પાર્ટીનું સમર્થન છે અને ગ્રીન્સના નેતાઓએ આ માંગને સતત જોરશોરથી ઉઠાવી છે. રાણીના મૃત્યુ પછી, ગ્રીન્સના ઘણા નેતાઓ તેના વિશે બોલવામાં શરમાતા ન હતા. દેશના પ્રથમ મુસ્લિમ સંસદસભ્ય અને ગ્રીન્સ નેતા પાકિસ્તાની મૂળના મહરૂન ફારૂકીએ તો એમ પણ કહ્યું કે તે જાતિવાદી સામ્રાજ્યના નેતાના મૃત્યુ પર શોક નહીં કરે.
ફારૂકીએ ટ્વિટર પર લખ્યું, “રાણીને જાણનારા લોકો પ્રત્યે સંવેદના. વસાહતીઓના ચોરાયેલા જીવન, જમીન અને પૈસા પર બનેલું જાતિવાદી સામ્રાજ્ય, હું તેના નેતાના મૃત્યુ પર શોક વ્યક્ત કરી શકતો નથી.” ફારૂકીએ લખ્યું હતું કે સમય એ એક રીમાઇન્ડર હતો કે “બ્રિટિશ સામ્રાજ્યની વસાહતોને પ્રજાસત્તાક બનવાની જરૂરિયાત કટોકટી છે.” વડા પ્રધાન અલ્બાનીએ તેમના આગામી કાર્યકાળમાં ફરી એકવાર લોકમત યોજવામાં આવે તેવી વાતને નકારી કાઢી નથી.
