87 વર્ષમાં 30 કિલોમીટર લાંબા ગ્લેશિયરમાંથી અઢી કિલોમીટરનો હિસ્સો પીગળી ગયો
2500 કિલોમીટર લાંબી ગંગા. તેના પાણીથી 40 કરોડ લોકોને જીવિત રાખે છે. કારણ કે આ પવિત્ર નદીને ગંગોત્રી ગ્લેશિયરમાંથી પાણી મળી રહ્યું છે. પરંતુ ગ્લેશિયર પોતે જ જોખમમાં છે. 87 વર્ષમાં 30 કિલોમીટર લાંબા ગ્લેશિયરમાંથી અઢી કિલોમીટરનો હિસ્સો પીગળી ગયો છે.
હિમાલયમાં 9575 ગ્લેશિયર્સ છે જે ભારતની સીમામાં આવે છે. તેમાંથી 968 ગ્લેશિયર ઉત્તરાખંડમાં છે. મોટાભાગના કોઈને કોઈ રીતે આપણા મનુષ્યોની તરસ છીપાવે છે. ગંગા, ઘાઘરા, મંદાકિની, સરસ્વતી જેવી નદીઓ ભારતના મેદાનોને જીવન આપી રહી છે. પાણી આપી રહ્યા છે. શ્વાસ લેવામાં આવે છે. જો આ નદીઓના સ્ત્રોત ખતમ થઈ જાય તો? આ નદીઓનો સ્ત્રોત છે ગ્લેશિયર્સ. હવે આ ગ્લેસિયર્સ ઓગળી જશે તો. શું થઇ શકે છે તેનો અંદાજ એક સ્ટડી પરથી સામે આવ્યો છે. ઉદાહરણ તરીકે, છેલ્લા 87 વર્ષોમાં, ગંગોત્રી ગ્લેશિયર 1700 મીટર (1.70 KM) પીગળ્યું છે.
ગંગોત્રી ગ્લેશિયરનું મુખ 1700 મીટર એટલે કે અઢી કિલોમીટર સુધી પીગળ્યું
દેશની સૌથી પવિત્ર નદી ગણાતી ગંગા આ ગ્લેશિયરના ગૌમુખમાંથી નીકળે છે. અહીંથી જ ગંગાને જીવન મળે છે. વાડિયા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ હિમાલયન જીઓલોજી, દેહરાદૂનના વૈજ્ઞાનિક ડૉ.રાકેશ ભામ્બરીએ અભ્યાસ કર્યો છે. તેમના અભ્યાસમાં સામે આવ્યું છે કે 1935 થી 2022 સુધી ગંગોત્રી ગ્લેશિયરનું મુખ 1700 મીટર એટલે કે અઢી કિલોમીટર સુધી પીગળ્યું છે. તેનું કારણ વધતું તાપમાન, ઓછી હિમવર્ષા અને વધુ વરસાદ છે.
ગંગોત્રી ગ્લેશિયર ક્યારે સમાપ્ત થશે, કહી શકાય નહીં
જ્યારે ડૉ.રાકેશને પૂછવામાં આવ્યું કે ગંગા ગંગોત્રી ગ્લેશિયરમાંથી નીકળે છે? આ ગ્લેશિયર ક્યારે સમાપ્ત થશે? આ સવાલ પર તેમણે કહ્યું કે આ ક્યારે સમાપ્ત થશે તે કહેવું ઘણું મુશ્કેલ છે. કારણ કે ગ્લેશિયર પીગળવા પાછળ ઘણા કારણો છે. આવો અભ્યાસ કરવા માટે, અમને ઓછામાં ઓછા 30 વર્ષનો ડેટા જોઈએ. પરંતુ તે એવું નથી. અમારી પાસે માત્ર 10-12 વર્ષનો ડેટા છે. તેથી, ગંગોત્રી ગ્લેશિયર ક્યારે સમાપ્ત થશે તે કહેવું અત્યારે ખૂબ મુશ્કેલ છે.
વરસાદ અને બરફની પેટર્ન બદલાઈ
ડો.રાકેશ ભામ્બરીએ કહ્યું કે ઉત્તરાખંડમાં વરસાદની પેટર્ન છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી બદલાઈ છે. ખૂબ વરસાદ પડી રહ્યો છે. જથ્થો અને સમય નિશ્ચિત નથી. પરંતુ હિમવર્ષા શમી ગઈ છે. હવે બરફવર્ષા નહીં થાય અને જો વધુ વરસાદ પડશે તો ગ્લેશિયર્સ પીગળી જશે. સ્થાનિક લોકો પણ સાક્ષી આપે છે કે હવે બરફવર્ષા ઘટી રહી છે. વધુ વરસાદ પડી રહ્યો છે. તેથી જ ગ્લેશિયર્સ ઝડપથી પીગળી રહ્યા છે. જો આ પ્રકારનું હવામાન ચાલુ રહેશે તો હિમાલયમાં હાજર ગ્લેશિયર્સ તૂટી જશે. ત્યારે વર્ષ 2021માં ચમોલી જિલ્લાની ધૌલીગંગા નદીમાં સર્જાયેલી દુર્ઘટના જેવી દુર્ઘટના જોવા મળી શકે છે.
વર્ષ 2013માં થયેલ કેદારનાથ અકસ્માતને યાદ કરો. કાદવ અને બરફથી બનેલા હિમનદી તળાવ, ચોરાબારી તળાવ પર એટલો વરસાદ પડ્યો કે તે વજન સહન કરી શક્યું નહીં અને આભા ફાટ્યા જેવું થયું. આ પછી જે વિનાશ થયો તે તમને બધાને યાદ હશે. જો હિમાલયના પ્રદેશોમાં વધુ વરસાદ પડે છે, તો ગ્લેશિયર્સ પીગળીને અથવા તોડીને વિનાશ લાવશે.
