દુનિયાભરમાં ફેલાઈ રહ્યું છે ચીનના જાસૂસોનું નેટવર્ક!પશ્ચિમી દેશોએ શું પગલાં ભર્યા?

પશ્ચિમી દેશોની ગુપ્તચર એજન્સીઓએ ચીનના જાસૂસી નેટવર્ક સામે સતર્ક થઈ જવા ચેતવણી આપી છે.

જોકે,પશ્ચિમી દેશોની ગુપ્તચર એજન્સીઓ આ વાત વર્ષથી જણાવી રહી છે.

આ અઠવાડિયે જ બ્રિટનની ગુપ્તચર એજન્સી GCHQ ના વડાએ આ વાતને “યુગનો ગંભીર પડકાર” ગણાવી છે.

આ નિવેદન એવા સમયે આવ્યું છે જ્યારે ચીન માટે જાસૂસી કરતા હેકિંગના આરોપમાં પશ્ચિમી દેશોમાં ઘણા લોકોની ધરપકડ કરવામાં આવી છે ,પકડાયેલા ત્રણ લોકો પર હોંગકોંગની ગુપ્તચર એજન્સીઓને મદદ કરવાનો આરોપ લગાવ્યા બાદ સોમવારે બ્રિટનના વિદેશ કાર્યાલય દ્વારા ચીનના રાજદૂતને બોલાવવામાં આવ્યા હતા.

હાલમાં જ્યારે સત્તા અને પ્રભાવ માટે પશ્ચિમી દેશો અને ચીન વચ્ચે સ્પર્ધા ચાલી રહી છે અને અમેરિકા અને તેના સહયોગી દેશો પણ ચીનના પડકારનો જવાબ આપવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે પરંતુ વરિષ્ઠ અધિકારીઓ એ વાતથી ચિંતિત છે કે પશ્ચિમી દેશોએ ચીનના પડકારને ગંભીરતાથી લીધો નથી અને ગુપ્તચર પ્રવૃત્તિઓ તરફ ધ્યાન આપવામાં પાછળ રહી જતા હવે પશ્ચિમી દેશો પર ચીનની જાસૂસીનો ખતરો વધી ગયો છે.

પશ્ચિમી દેશોના અધિકારીઓ ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગના સંકલ્પને લઈને ચિંતિત છે.
જિનપિંગ પ્રતિબદ્ધ છે કે બેઇજિંગ હવે દુનિયામાં નવી આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યવસ્થાને આકાર આપશે.

બ્રિટનની વિદેશી ગુપ્તચર એજન્સી MI6ના વડા રિચર્ડ મૂરે બીબીસીની ચીન અને પશ્ચિમ પરની નવી શ્રેણી માટે આપેલા એક ઇન્ટરવ્યુમાં કહ્યું, “ચીન હવે અમેરિકાને વિશ્વની સૌથી મોટી શક્તિ તરીકે બદલવા માંગે છે.”

2006માં નિવૃત્ત થતાં પહેલાં MI6માં નંબર ટુનું પદ સંભાળનાર નિગેલ ઇંકસ્ટર કહે છે કે જ્યારે પશ્ચિમી દેશો અન્ય ઘણા મુદ્દાઓથી ઘેરાયેલા હતા ત્યારે ચીન એક મોટી વૈશ્વિક શક્તિ તરીકે ઉભરી આવ્યું છે.

2000 ના દાયકામાં, જ્યારે ચીન વૈશ્વિક શક્તિ તરીકે ઉભરી રહ્યું હતું, ત્યારે પશ્ચિમી નીતિ નિર્માતાઓ, સુરક્ષા અધિકારીઓ અને ગુપ્તચર એજન્સીઓનું ધ્યાન અફઘાનિસ્તાન અને ઇરાકમાં કહેવાતા આતંકવાદ અને લશ્કરી હસ્તક્ષેપ પર હતું.

યુએસ અને યુરોપીયન અધિકારીઓનું માનવું છે કે તાજેતરમાં રશિયા અને ઈઝરાયેલ-ગાઝા યુદ્ધનું પુનઃ ઉદભવ મુખ્ય પડકારો છે.

તે જ સમયે, ચીનના સુરક્ષા જોખમોનો સામનો કરવાને બદલે, સરકાર અને વ્યવસાયકારોનું ધ્યાન ચીનના વિશાળ બજારમાં પ્રવેશ મેળવવા પર કેન્દ્રિત છે.

આ દેશોના નેતાઓએ પણ ઘણીવાર એવું પસંદ કર્યું હતું કે ગુપ્તચર એજન્સીઓના વડાઓ સીધા ચીનનું નામ ન લે.
વ્યવસાયકારો પણ સ્વીકારવા તૈયાર ન હતા કે તેમના રહસ્યોને નિશાન બનાવવામાં આવી રહ્યા છે.

નિગેલ ઇન્કાસ્ટર કહે છે કે ચીની એજન્સીઓ 2000 ના દાયકાથી ઔદ્યોગિક જાસૂસીમાં રોકાયેલી હતી. પરંતુ પશ્ચિમી કંપનીઓ આના પર મૌન રહી, “તેઓ ચીનના બજારમાં તેમની સ્થિતિ જોખમમાં આવશે તેવા ડરથી તેની જાણ કરવા માંગતા ન હતા.”

બીજો પડકાર એ છે કે ચીનની જાસૂસી પશ્ચિમી દેશો કરતા અલગ છે. આને કારણે જાસૂસી પ્રવૃત્તિને ઓળખવી અને તેનો સામનો કરવો બંને મુશ્કેલ બની ગયા છે.

ભૂતપૂર્વ પશ્ચિમી જાસૂસ કહે છે કે તેણે એકવાર તેના ચીની સમકક્ષને કહ્યું હતું કે ચીને “ખોટી રીતે” જાસૂસી કરી હતી તેમનો કહેવાનો અર્થ એ હતો કે પશ્ચિમી દેશો એવી ગુપ્ત માહિતી એકત્રિત કરવાનો પ્રયાસ કરે છે જે તેમના વિરોધીઓને સમજવામાં મદદ કરી શકે, પરંતુ ચીની જાસૂસોની પ્રાથમિકતા અલગ છે.

તેમનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય સામ્યવાદી પક્ષના હિતોનું રક્ષણ કરવાનો છે “શાસનની સ્થિરતા તેમની પ્રથમ પ્રાથમિકતા છે,” FBI અધિકારી રોમન રોગાવસ્કી કહે છે.

આ માટે આર્થિક વિકાસ જરૂરી છે. તેથી, ચીની જાસૂસો રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા માટે પશ્ચિમી ટેક્નોલોજી હસ્તગત કરવાને મહત્વપૂર્ણ માને છે.

પશ્ચિમી દેશોના જાસૂસો કહે છે કે તેમના ચીની સમકક્ષો તેમની માહિતી ચીનની સરકારી કંપનીઓ સાથે શેર કરે છે જ્યારે પશ્ચિમી દેશોની ગુપ્તચર એજન્સીઓએ આવું કર્યું નથી.

ઓસ્ટ્રેલિયન સિક્યોરિટી એન્ડ ઈન્ટેલિજન્સ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ASIO)ના વડા માઈક બર્ગેસે મને સમજાવ્યું, “મારી એજન્સી તેના 74 વર્ષના ઈતિહાસમાં પહેલા કરતા વધુ વ્યસ્ત છે.”તે કહે છે, “હું ભાગ્યે જ કોઈ દેશને દોષ આપું છું, કારણ કે જ્યારે જાસૂસીની વાત આવે છે, ત્યારે આપણે પણ તે કરીએ છીએ.” વાણિજ્યિક જાસૂસી એ સંપૂર્ણપણે અલગ બાબત છે અને તેથી ચીન સાથે અલગ રીતે વર્તે છે.

માઈકે સ્વીકાર્યું કે પશ્ચિમી દેશો આ ખતરાને સમજવામાં મોડું થયું છે. “મને લાગે છે કે આ લાંબા સમયથી ચાલી રહ્યું છે અને અમે તે સમજવામાં સામૂહિક રીતે ચૂકી ગયા છીએ”

અમે ગયા વર્ષે ઓક્ટોબરમાં કેલિફોર્નિયામાં મળ્યા હતા.
જ્યાં તેઓ ‘ફાઇવ આઇઝ’ સભામાં ભાગ લેવા આવ્યા હતા.
‘ફાઇવ આઇ’ એ ગુપ્ત માહિતી શેર કરવા માટે યુએસ, બ્રિટન, ઓસ્ટ્રેલિયા, કેનેડા અને ન્યુઝીલેન્ડની ગુપ્તચર એજન્સીઓનું જોડાણ છે.
આ અભૂતપૂર્વ બેઠકનો હેતુ ચીન તરફથી વધી રહેલા ખતરા અંગે ચેતવણી આપવાનો હતો. કારણ કે, ધમકી છતાં ઘણી કંપનીઓ અને સંસ્થાઓ હજી સાંભળી રહી નથી.

બેઠક સ્થળ તરીકે સિલિકોન વેલીને પણ ખૂબ કાળજી સાથે પસંદ કરવામાં આવી હતી. કારણ કે આ જગ્યા ટેક્નોલોજી ચોરીની દ્રષ્ટિએ સંવેદનશીલ છે. ક્યારેક સાયબર જાસૂસી દ્વારા તો ક્યારેક આંતરિક જાસૂસો દ્વારા આ સ્થાન ચીનના નિશાના પર રહ્યું છે.

ચીન પાસે જાસૂસી માટે વિશાળ સંસાધનો છે. એક પશ્ચિમી અધિકારીના અંદાજ મુજબ, વિશ્વભરમાં લગભગ 60 લાખ લોકો ચીન માટે ગુપ્ત માહિતી અને સુરક્ષા પર કામ કરે છે. આ આંકડો વિશ્વના કોઈપણ દેશ કરતા વધુ છે.

બ્રિટિશ જાસૂસી એજન્સી MI5 અનુસાર, એકલા બ્રિટનમાં જ 20 હજારથી વધુ લોકોનો સંપર્ક ચીની જાસૂસોએ સંબંધો સ્થાપિત કરવા માટે કર્યો હતો. આ જાસૂસોએ સંપર્ક માટે LinkedIn જેવી પ્રોફેશનલ નેટવર્કિંગ સાઈટનો ઉપયોગ કર્યો છે.

“લોકો કદાચ જાણતા ન હોય કે તેઓ બીજા દેશના ગુપ્તચર અધિકારી સાથે વાત કરી રહ્યા છે, પરંતુ તેઓને સમજાયું કે તેઓ જે માહિતી મેળવી રહ્યા છે,” કેન મેકકેલમ, MI5 ના વડા, જ્યારે અમે કેલિફોર્નિયામાં મળ્યા ત્યારે મને કહ્યું , તેની કંપનીનું ભવિષ્ય જોખમમાં છે.

કેન કહે છે કે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાની દ્રષ્ટિએ આના ગંભીર પરિણામો આવી શકે છે, તેના આર્થિક પરિણામો પણ આવી શકે છે. વિદેશમાં તેના કામની ટીકાને મર્યાદિત કરવા માટે ચીન તેની ગુપ્તચર પ્રણાલીનો પણ ઉપયોગ કરે છે.

તાજેતરમાં, ચીની જાસૂસોના પશ્ચિમી દેશોની રાજનીતિને નિશાન બનાવ્યાના અહેવાલો આવ્યા હતા, જેના પગલે બ્રિટન, બેલ્જિયમ અને જર્મનીમાં ઘણી ધરપકડ કરવામાં આવી હતી અને કેનેડામાં તપાસ ચાલી રહી છે.

યુરોપ અને અમેરિકામાં ચીની “પોલીસ સ્ટેશનો” ના અસ્તિત્વના અહેવાલો પણ હતા. સુરક્ષા અધિકારીઓનું કહેવું છે કે જ્યારે પશ્ચિમી દેશોમાં ચીનના અસંતુષ્ટોની વાત આવે છે ત્યારે ચીનની ગુપ્તચર એજન્સીઓ દૂરથી કામ કરે છે. કેટલીકવાર તે ખાનગી તપાસકર્તાઓને હાયર કરે છે અને ક્યારેક ધમકીભર્યા ફોન કૉલ્સ કરે છે.

2000 ના દાયકાની શરૂઆતમાં યુકેની સરકારી સિસ્ટમ્સ પર પ્રથમ સાયબર હુમલો રશિયા તરફથી નહીં પરંતુ ચીન તરફથી કરવામાં આવ્યો હતો. આ હુમલાનો હેતુ તિબેટીયન અને ઉઇગુર સમુદાયના અસંતુષ્ટો વિશે માહિતી એકત્રિત કરવાનો હતો.

ઓસ્ટ્રેલિયા રાજકીય હસ્તક્ષેપ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરવામાં સૌથી આગળ રહ્યું છે. ઓસ્ટ્રેલિયન સિક્યોરિટી ઈન્ટેલિજન્સ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ASIO) કહે છે કે તેણે 2016ની આસપાસની પ્રવૃત્તિને શોધવાનું શરૂ કર્યું, જેમાં ચૂંટણીમાં ઉમેદવારને પ્રમોટ કરવા જેવા કામનો સમાવેશ થાય છે.

માઇક બર્ગેસ બીબીસીને કહે છે: “તે તેના એજન્ડાને આગળ વધારવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યો છે. અમે નથી ઈચ્છતા કે તેઓ ગુપ્ત રીતે આનો પીછો કરે.

ઓસ્ટ્રેલિયાએ 2018માં આવી ગુપ્તચર પ્રવૃત્તિઓને રોકવા માટે કેટલાક નવા કાયદા પસાર કર્યા હતા.

જાન્યુઆરી 2022માં, MI5 એ એક ચેતવણી જારી કરીને આરોપ લગાવ્યો હતો કે યુકે સ્થિત સોલિસિટર ક્રિસ્ટિન લી બેઇજિંગના એજન્ડાને આગળ વધારવા માટે અનેક બ્રિટિશ રાજકીય પક્ષોને દાન આપી રહ્યા છે. MI5ના આ દાવા અંગે હાલમાં કોર્ટમાં કેસ ચાલી રહ્યો છે.

વર્ષ 2023માં બ્રિટનમાં નવો રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા કાયદો પસાર કરવામાં આવ્યો હતો. આ કાયદા હેઠળ, વિદેશી રાજ્યોની દખલગીરી અને અન્ય પ્રવૃત્તિઓ સાથે વ્યવહાર કરવા માટે નવી સત્તાઓ આપવામાં આવી છે.

ચીન જે રીતે પશ્ચિમી દેશોની જાસૂસી કરી રહ્યું છે તેમ પશ્ચિમી દેશો પણ ચીનની જાસૂસી કરી રહ્યા છે તેમાં કોઈ શંકા નથી. પરંતુ MI6 અને CIA જેવી પશ્ચિમી ગુપ્તચર એજન્સીઓ માટે ચીન પર ગુપ્ત માહિતી ભેગી કરવી એ એક પડકારજનક કાર્ય છે.

ચીનમાં દેખરેખ, ચહેરાની ઓળખ અને ડિજિટલ ટ્રેકિંગની હદને કારણે, એજન્ટોને રૂબરૂ મળવું લગભગ અશક્ય છે.

ચીને લગભગ એક દાયકા પહેલા CIA એજન્ટોના મોટા નેટવર્કને ખતમ કરી નાખ્યું હતું.

GCHQ અને યુએસ નેશનલ સિક્યુરિટી એજન્સી (NSA) માટે ચીન પાસેથી માહિતી એકઠી કરવી એ તકનીકી રીતે મુશ્કેલ કાર્ય છે, કારણ કે તેઓ સંદેશાવ્યવહારને અટકાવવા અને ડિજિટલ ઇન્ટેલિજન્સ એકત્રિત કરવા માટે તેમની પોતાની તકનીકનો ઉપયોગ કરે છે, પશ્ચિમી તકનીકનો નહીં, એક અધિકારીએ કહ્યું,
“અમે ખરેખર જાણતા નથી કે ચાઇનીઝ પોલિટબ્યુરો કેવી રીતે વિચારે છે”

માહિતીનો આ અભાવ ગેરસમજ તરફ દોરી શકે છે અને તેના ગંભીર પરિણામો આવી શકે છે. શીત યુદ્ધ દરમિયાન એક સમય એવો હતો જ્યારે પશ્ચિમ એ સમજવામાં નિષ્ફળ ગયું કે મોસ્કો કેટલું અસુરક્ષિત અનુભવે છે, પરિણામે બંને પક્ષો વિનાશક યુદ્ધની નજીક આવી ગયા, જે બંને પક્ષો ઇચ્છતા નથી.

ખાસ કરીને તાઈવાન પર નિયંત્રણ મેળવવાની ચીનની ઈચ્છા સાથે, આજની સમાન ખોટી ગણતરીનું જોખમ અસ્તિત્વમાં છે. દક્ષિણ ચીન સાગરમાં પણ તણાવ વધી રહ્યો છે, અહીં પણ સંઘર્ષ થઈ શકે છે.

MI6 ના વડા, રિચાર્ડ મૂર મને કહે છે: “આપણે જે ખતરનાક વિશ્વમાં રહીએ છીએ, આપણે હંમેશા ચિંતિત રહેવું જોઈએ અને સંઘર્ષ ટાળવા માટે તૈયાર રહેવું જોઈએ.”

MI6ની ભૂમિકા અંગે તેઓ કહે છે કે તેનું કામ સંભવિત જોખમોનો સામનો કરવા માટે જરૂરી માહિતી પૂરી પાડવાનું છે.

તેઓ કહે છે, “ગેરસમજ હંમેશા ખતરનાક હોય છે, વાતચીતના દરવાજા ખુલ્લા રાખવા હંમેશા વધુ સારું છે, અને તમે જેની સાથે સ્પર્ધા કરી રહ્યા છો તેના ઇરાદાને જાણવું પણ વધુ સારું છે.”

અગ્રતા એ સુનિશ્ચિત કરવાની છે કે સંદેશાવ્યવહારની રેખાઓ ખુલ્લી છે. MI6 અને ચીની સમકક્ષ વચ્ચે આતંકવાદી ખતરા અંગે સંપર્ક છે.
એ પણ હકીકત છે કે અમેરિકા અને ચીન વચ્ચે કેટલાક સૈન્ય સંપર્કો ફરી શરૂ થયા છે, જે આવકાર્ય પણ હતું.

આવી સ્થિતિમાં, જ્યારે બેઇજિંગ અને વોશિંગ્ટન વચ્ચે તાજેતરના મહિનાઓમાં સૈન્ય અને રાજદ્વારી સંપર્કોએ વાતાવરણ થોડું શાંત કર્યું છે, તેમ છતાં લાંબા ગાળે ખતરાની ઘંટડી વાગી રહી છે.

જે રીતે જાસૂસીને લઈને ખુલાસો થઈ રહ્યો છે, તેનાથી બંને બાજુના લોકોમાં અવિશ્વાસ અને આશંકા વધવાનો ભય છે,જીવલેણ સંઘર્ષ ટાળવા માટે, એકબીજા સાથે રહેવા અને સમજવાનો માર્ગ શોધવો મહત્વપૂર્ણ રહેશે.