વર્ષ 2022માં ઈમિગ્રેશન એક્ટ, 1983 હેઠળ 3,73,434 ભારતીયોને ઈમિગ્રેશન ક્લિયરન્સ આપવામાં આવ્યું, વર્ષ 2020 સુધીમાં 1.8 કરોડ ભારતીયો વિદેશમાં વસ્યા
14 માર્ચે લોકસભામાં રજૂ કરાયેલા દસ્તાવેજમાં જણાવાયું છે કે વર્ષ 2022માં ઈમિગ્રેશન એક્ટ, 1983 હેઠળ 3,73,434 ભારતીયોને ઈમિગ્રેશન ક્લિયરન્સ આપવામાં આવ્યું હતું, જેમાંથી 10,654 પંજાબના હતા.
ભારતીયો આ 18 દેશોમાં જઈ રહ્યા છે
ઇમિગ્રેશન એક્ટ, 1983, ભારતના નાગરિકોને વિદેશમાં રોજગાર માટેની તકો પૂરી પાડે છે. આ કાયદા હેઠળ, 18 દેશોમાં રોજગાર માટે ભારતીયોને ઇમિગ્રેશન ક્લિયરન્સ આપવામાં આવે છે. આ દેશો સંયુક્ત આરબ અમીરાત (UAE), સાઉદી અરેબિયા, ઇન્ડોનેશિયા કતાર, ઓમાન, કુવૈત, બહેરીન, મલેશિયા, લિબિયા, જોર્ડન, યમન, સુદાન, દક્ષિણ સુદાન, અફઘાનિસ્તાન, ઇન્ડોનેશિયા, સીરિયા, લેબનોન અને થાઇલેન્ડ છે.
શિરોમણી અકાલી દળ (SAD)ના સાંસદ હરસિમરત કૌર બાદલના એક પ્રશ્નના જવાબમાં, ગૃહ રાજ્ય મંત્રી નિત્યાનંદ રાયે જણાવ્યું હતું કે, “2001-2011 દરમિયાન, પંજાબ રાજ્યમાં વસ્તીનો દશક વૃદ્ધિ દર 13.9 છે. ઇ -migrate portal આંકડાઓ અનુસાર, વર્ષ 2022માં અખિલ ભારતીય સ્તરે કુલ 3,73,434 ઈમિગ્રેશન ક્લિયરન્સ જારી કરવામાં આવ્યા હતા, જેમાં માત્ર પંજાબમાંથી 10,654 ક્લિયરન્સ આપવામાં આવ્યા છે.
2020 સુધીમાં 1.8 કરોડ ભારતીયો વિદેશમાં રહેતા હતા
સંયુક્ત રાષ્ટ્રનો અહેવાલ આ હિજરત પર ખૂબ જ સારી રીતે પ્રકાશ ફેંકે છે. રિપોર્ટ અનુસાર, વર્ષ 2020 સુધીમાં 1.8 કરોડ ભારતીયો વિદેશમાં રહેતા હતા. અહીં નોંધનીય બાબત એ છે કે વિશ્વમાં 3.2 કરોડ લોકો એવા છે જેઓ ભારત સાથે સંબંધિત છે. તેમાંથી 1.8 કરોડ સીધા ભારતના નાગરિક છે. આશ્ચર્યની વાત એ છે કે ભારતીયોની વસ્તી વિદેશોમાં છે. ઘણા દેશોની વસ્તી પણ એટલી નથી.
યુનાઈટેડ નેશન્સ ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ઈકોનોમિક એન્ડ સોશિયલ અફેર્સના પોપ્યુલેશન ડિવિઝન દ્વારા ‘ઈન્ટરનેશનલ માઈગ્રેશન 2020 હાઈલાઈટ્સ’ અનુસાર, યુનાઈટેડ આરબ અમીરાત (યુએઈ), યુએસ અને સાઉદી અરેબિયા એ ત્રણ દેશો છે જ્યાં ભારતીયોએ સૌથી વધુ સ્થળાંતર કર્યું છે. આ સિવાય કેનેડા, બ્રિટન, ઓસ્ટ્રેલિયા, ન્યુઝીલેન્ડ પણ એવા કેટલાક દેશો છે જ્યાં ભારતીયો સ્થાયી થયા છે. આમાંના મોટાભાગના લોકોનું દેશ છોડવાનું મુખ્ય કારણ રોજગાર, સારું જીવન અને પૈસા છે.
લોકો ભારતની નાગરિકતા પણ છોડી રહ્યા છે
ગૃહ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, વર્ષ 2021માં 163,370 ભારતીયોએ દેશની નાગરિકતા છોડી દીધી હતી. સંસદમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે આ લોકોએ આવો નિર્ણય “વ્યક્તિગત કારણોસર” લીધો હતો. અન્ય દેશોની સરખામણીએ સૌથી વધુ એટલે કે 78,284 લોકોએ અમેરિકન નાગરિકતા માટે ભારતીય નાગરિકતા છોડી દીધી. તે જ વર્ષે ઓસ્ટ્રેલિયામાં 23,533 લોકોએ પોતાનું નવું જીવન શરૂ કર્યું અને 21,597 લોકોએ કેનેડાની નાગરિકતા લીધી.
ચીન અને પાકિસ્તાનમાં પણ ભારતીયો સ્થાયી થઈ રહ્યા છે
આ જ રિપોર્ટ અનુસાર, વર્ષ 2021માં 300 લોકોએ ચીનની નાગરિકતા લીધી, તેઓ પહેલાથી જ ચીનમાં રહેતા હતા જ્યારે અન્ય 41 લોકોને પાકિસ્તાનની નાગરિકતા મળી હતી. આ સિવાય જો વર્ષ 2020ની વાત કરીએ તો ભારતની નાગરિકતા છોડનારા લોકોની સંખ્યા 85,256 હતી અને વર્ષ 2019માં 144,017 લોકોએ પોતાના દેશની નાગરિકતા છોડીને વિદેશમાં સ્થાયી થયા હતા.
5 વર્ષમાં 8 લાખ લોકોએ વિદેશી નાગરિકતા લીધી
આંકડા અનુસાર, વર્ષ 2015 અને 2020 વચ્ચે એટલે કે 5 વર્ષની વચ્ચે આઠ લાખથી વધુ લોકોએ ભારતની નાગરિકતા છોડી દીધી. જો કે વર્ષ 2020માં આ આંકડામાં ઘટાડો જોવા મળ્યો હતો, પરંતુ તેનું કારણ કોરોના મહામારી હોવાનું માનવામાં આવે છે.
શા માટે ભારતીયો વિદેશમાં સ્થાયી થઈ રહ્યા છે?
દર વર્ષે ભારતમાંથી લાખો લોકો પોતાનો દેશ છોડીને વિદેશમાં સ્થાયી થાય છે. આ આંકડો દિવસેને દિવસે વધી રહ્યો છે. આ બધાની વચ્ચે સવાલ એ ઊભો થાય છે કે શા માટે ભારતીયો પોતાનો દેશ છોડીને બીજા દેશોમાં સ્થાયી થવાનું પસંદ કરી રહ્યા છે.
વિદેશમાં રહેતા લોકો શું કહે છે
વધુ સારી સુવિધાઓ, નવી તકો અને સારા ભવિષ્યની શોધમાં: કેનેડામાં રહેતી પ્રિયા (નામ બદલ્યું છે) કહે છે કે, હું છેલ્લા 5 વર્ષથી અહીંની એક કંપનીમાં કામ કરું છું અને અહીંની નાગરિકતા લઈને અહીંની નાગરિક બનવા માંગુ છું. ભવિષ્ય તેમણે કહ્યું કે ભારતની સરખામણીમાં તેઓ અહીં સારી સુવિધાઓ, નવી તકો અને વધુ સારું ભવિષ્ય જુએ છે.
તેણે કહ્યું કે ભારતની સરખામણીએ અહીંનું જીવન માત્ર સારું જ નથી પણ સરળ પણ છે. કેનેડામાં જીવનધોરણ સારું છે. જો તેઓ લગ્ન કરે અને ભવિષ્યમાં બાળકો થાય તો તેમનો અભ્યાસ સારો થાય, અભ્યાસ સારો થાય. તેમને ભારત કરતાં વધુ સારી તકો પણ મળશે.”
મહેનત પ્રમાણે પૈસાઃ ન્યૂયોર્કમાં રહેતો અંકિત પણ કંઈક આવું જ માને છે. અંકિત શ્રીવાસ્તવ 2003થી અહીં રહે છે. તેણે કહ્યું કે હું અહીં ભણવા આવ્યો હતો પરંતુ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી કામ કરી રહ્યો છું. અંકિત હાલમાં માત્ર ભારતીય પાસપોર્ટનો ઉપયોગ કરી રહ્યો છે પરંતુ તે ટૂંક સમયમાં અહીંની નાગરિકતા માટે અરજી કરશે. તેમનું માનવું છે કે ન્યૂયોર્કમાં કામકાજનું વાતાવરણ ભારત કરતાં સારું છે અને કામના પ્રમાણમાં તમને પૈસા મળે છે, તેથી તેઓ ભારત પાછા જવા માંગતા નથી.
દેશની આવે છે યાદ પણ રોજગારનો અભાવ : સાઉદી અરેબિયામાં એક ફર્મમાં કામ કરતા રાહુલ યાદવે કહ્યું, ‘ભારતમાં મોટાભાગના લોકો વિદેશમાં કામ કરવા માગે છે, તેમાં કોઈ શંકા નથી કે અહીંનું કામ કલ્ચર ભારત કરતાં સારું છે. પણ સારા જીવનની શોધમાં વિદેશ આવ્યા પછી અમે અહીં સ્થાયી થઈએ છીએ, પણ દેશ હંમેશા યાદ રહે છે.
તેમણે કહ્યું કે ભાવનાત્મક જોડાણના કારણે મેં અત્યાર સુધી ભારતની નાગરિકતા છોડી નથી. પરંતુ તેની પત્ની પણ આ દેશની છે અને બાળકો પણ છે. તેમણે કહ્યું કે જો ભારતે પણ કેટલાક દેશોની જેમ બેવડી નાગરિકતાની મંજૂરી આપી હોત તો ભારતીય નાગરિકતા છોડનારાઓમાં ઘટાડો થયો હોત.
તેમણે કહ્યું કે મારા માટે એ કહેવું ખોટું નહીં હોય કે ભારતના લોકો મોટા દેશો તરફ આગળ વધી રહ્યા છે. વધુ સારી સુવિધાઓ અને સારું જીવન તેમને આકર્ષી રહ્યું છે. પરંતુ ભારતમાં રોજગારની એટલી અછત છે કે લાખો લોકો નાના દેશોમાં પણ જાય છે. ઘણા નાના દેશો એવા પણ છે કે જેઓ બિઝનેસ માટે સારી સુવિધાઓ પૂરી પાડે છે. ઘણા લોકોના પરિવારો પણ આવા દેશોમાં સ્થાયી થયા છે, તેથી તેઓ તેમની સાથે ત્યાં કામ કરવા જાય છે.”
100 થી વધુ દેશોમાં 3.2 કરોડથી વધુ વિદેશી ભારતીયો
ગૃહ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, વિશ્વના 100 થી વધુ દેશોમાં 3.2 કરોડથી વધુ ભારતીયો વસે છે. તે જ સમયે, છેલ્લા 28 વર્ષમાં વિદેશમાં રહેતા ભારતીયોની સંખ્યામાં 346 ટકાનો વધારો થયો છે. વર્ષ 1990માં વિદેશમાં રહેતા ભારતીયોની સંખ્યા 90 લાખ હતી.
વિદેશી ભારતીયો શું છે, કેટલી શ્રેણીઓમાં વિભાજિત છે?
વિદેશ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, ભારતના જે લોકો સારા જીવન, અભ્યાસ અથવા કોઈપણ કારણસર અન્ય દેશોમાં ગયા છે તેમને પ્રવાસી ભારતીય કહેવામાં આવે છે. આ સ્થળાંતર કરનારાઓને ત્રણ કેટેગરીમાં વહેંચવામાં આવ્યા છે.
- NRI: NRI (નોન રેસિડેન્ટ ઈન્ડિયન) એટલે એવા ભારતીય નાગરિકો કે જેઓ અસ્થાયી રૂપે એટલે કે 6 મહિના માટે સારી રોજગાર અને શિક્ષણ માટે બીજા દેશમાં ગયા હોય. આમાંના કેટલાક ભારતીય નાગરિકો એવા પણ છે કે તેઓ વિદેશમાં સ્થાયી થાય છે અને ત્યાંની નાગરિકતા મેળવે છે.
- પીઆઈઓ: પીઆઈઓ (ભારતીય મૂળના વ્યક્તિ), આ શ્રેણીમાં એવા લોકો આવે છે જેઓ જન્મ અથવા વંશ દ્વારા ભારતીય છે, પરંતુ તેઓ હવે ભારતમાં રહેતા નથી. સરળ ભાષામાં સમજવા માટે, જો કોઈ વ્યક્તિના પિતા વિદેશમાં સ્થાયી થયા હોય અને તે વ્યક્તિનો જન્મ તે દેશમાં થયો હોય, તો તે વ્યક્તિ ભારતીય મૂળની હોવાનું કહેવાશે. પરંતુ તેમની પાસે ભારતીય નાગરિકતા રહેશે નહીં.
દુનિયામાં ઘણા એવા દેશ છે જ્યાં તમે બેવડી નાગરિકતા લઈ શકો છો. પરંતુ ભારતમાં એવો કોઈ કાયદો નથી. ભારતીય નાગરિકતા કાયદા અનુસાર, જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ બીજા દેશની નાગરિકતા લે છે, ત્યારે તેણે તેની ભારતીય નાગરિકતા છોડી દેવી પડે છે.
આખી દુનિયામાં લાખો લોકો એવા છે જેઓ વધુ સારા જીવનની શોધમાં અમેરિકા, બ્રિટન કે કેનેડા જેવા દેશોમાં સ્થાયી થયા છે, પરંતુ તેઓનું જોડાણ ભારત સાથે છે. આવા લોકોને ભારત આવવા માટે વિઝા લેવો પડતો હતો, તે લોકો માટે વર્ષ 2003માં જ ભારત સરકારે PIO કાર્ડની જોગવાઈ કરી હતી.
- OCI: ગૃહ મંત્રાલયની વેબસાઇટ અનુસાર, OCI કાર્ડ ધારકોને ભારતીય નાગરિકોની જેમ તમામ અધિકારો છે. જો કે, તેમની પાસે 4 અધિકારો નથી.
- તે ચૂંટણી નહીં લડી શકે.
- તે મત આપી શકતો નથી.
- તે સરકારી નોકરી કે બંધારણીય હોદ્દો ન રાખી શકે
- તે ખેતીની જમીન ખરીદી શકતો નથી.
આંતર-રાજ્ય સ્થળાંતરની સંખ્યામાં પણ ઉછાળો આવ્યો
ઈન્ડિયાસ્પેન્ડના રિપોર્ટ અનુસાર, ભારતમાં પણ રોજગારની શોધમાં એક રાજ્યમાંથી બીજા રાજ્યમાં સ્થળાંતર કરનારા લોકોની સંખ્યા દર વર્ષે વધી રહી છે. ગામડામાં રહેતી મહિલાઓ વધુ હિજરત કરી રહી છે. આંકડા અને કાર્યક્રમ અમલીકરણ મંત્રાલયના અહેવાલ મુજબ, સ્થળાંતર કરનારા મોટાભાગના લોકો શહેરી વિસ્તારોમાં સ્થાયી થયા છે. વર્ષ 2020-21ના અહેવાલ મુજબ, એક વર્ષમાં ભારતના ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં 26.5% અને શહેરી વિસ્તારોમાં 34.9% સ્થળાંતર થયું છે.
